1 Kasım 1938 Salı

Parlamenter sistemlerde yürütme iki başlıdır ve aynı zamanda Devletin başı olan Cumhurbaşkanları, yürütmenin sembolik kanadını oluştururlar. Parlamenter sistem geleneğinde Cumhurbaşkanları, yasama yılının ilk gününde geçmiş yılın bir değerlendirmesini yapmak ve gelecek yıla ait tespit ve önerilerde bulunmak üzere Meclislerin açılış konuşmalarını yapabilirler.

Ülkemizin ilk Anayasası olan 1921 Anayasası, Meclis Hükümeti sistemini benimsemesinden ve sistemin güçler birliği ilkesine dayanmasından ötürü, Anayasa’da Meclis’in açılışının kim tarafından yapılacağına dair bir düzenleme yer almamıştır. Zaten Anayasa’nın yapıldığı dönemde Cumhuriyet de henüz ilan edilmemiştir ve bir Cumhurbaşkanı da yoktur.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, seçildiği 29 Ekim 1923 tarihinden ebedi istirahatlerine çekildikleri 10 Kasım 1938’e kadar aralıksız on beş yıl bu görevi yürütmüştür. Atatürk, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun süre görev yapan Cumhurbaşkanıdır.

1924 Anayasası, henüz parlamenter sistemi benimsememekle birlikte 36’ıncı maddede şu kurala yer vermiştir;

“Cumhurbaşkanı her yıl Kasım ayında hükümetin geçen yıldaki çalışmaları ve giren yıl içinde alınması uygun görülen tedbirler hakkında bir söylev verir. Yahut söylevini Başbakana okutur.”

İngiltere Parlamentosunda, Hükümet tarafından yazılıp Kral tarafından Parlamento önünde okunan açılış nutkunu andıran bu uygulamada direktif yönü ağır basardı. Örneğin, Mustafa Kemal Atatürk, 1 Kasım 1938 tarihindeki TBMM’yi açış nutkunu Başbakan Celal Bayar’a okutmuştur.

Özel ŞAHİNGİRAY, 1955 yılında derlediği “Son Nöbet Defteri” adlı eserinin 74’ncü sayfasında:

—“26 Ekim 1938 Çarşamba, ATATÜRK ‘ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde adına okunacak söylev üzerinde Başbakan Celal BAYAR ile 40 dakika görüşüp metin üzerinde düzeltme ve ilaveler yaptığını” kaydeder.

Hasan Rıza SOYAK ise “ATATÜRK ‘ten Hatıralar” adlı eserinin II’nci cilt sayfa 767’de ise:

—“1Kasım 1938 günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açış nutkunu, Anayasanın 36’ncı maddesindeki hükme uygun olarak yine Başvekil okumuştu.

Bilindiği gibi bu açış nutukları, Hükümetin bir yıllık faaliyet programları mahiyetindedir ve esasları Hükümet tarafından tespit edilir.

ATATÜRK, her yıl Vekâletler tarafından hazırlanan esasları ve malumatı alır, inceler, icap ederse Başvekil ve ilgili Vekillerle fikir teatisinde bulunur, sonra bunları kendi mütalaa ve tavsiyelerini de ilave etmek suretiyle bir araya getirerek nutku bizzat hazırlardı; nutukta bilhassa bir yıl evvel yapılacağı ifade edilen işlerin ne dereceye kadar tahakkuk ettirildiğini çok ehemmiyet verirdi.

Bu yıl çok arzu etmesine ve Hükümetten daha Eylül başında nutka mevzu olacak malumatı istemiş olmasına rağmen maalesef o çalışmasını yapamadı; yalnız Başvekil Celal BAYAR okudu; dikkatle dinleyip bazı cümlelerini tekrar ettirdikten sonra tasvip etti ve sonuna:

“BÜYÜK KAMUTAY; ŞİMDİYE KADAR OLDUĞU GİBİ, BÜTÜN İŞLERİNİZDE BAŞARILAR DİLERİM,” cümlesini ilave ettirdi.”

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk‘ün, 1 Kasım 1938 tarihindeki TBMM’yi açış nutkunu Başbakan Celal Bayar’a okuttuğu nutuk;

Birinci İnikat                                                                                                                                                                                  1 Kasım 1938 Salı

Birinci Celse Açılma saati: 14:00

Muvakkat Başkan: Refet Canıtez

Muvakkat Kâtipler: NaşidUluğ (Kütahya), Ziya Gevher Etili (Çanakkale), CavidOral (Niğde), Kemal Ünal (Isparta)

Başvekil Celal BAYAR (İzmir) (Başvekil alkışlar arasında kürsüye geldiler).

…-“Teşkilâtı esasiye kanununun 36’ncı maddesi hükümlerine tevfikan Cumhur Reisimiz Atatürk’ten aldığım emir üzerine bu seneye ait nutuklarını okuyorum. (Alkışlar)

Sayın Milletvekilleri;

Hepinizi sevgi ve saygı ile selamlarım…

Geçen sene aziz Kamutay arkadaşlarıma millet ve memleket için ne gibi feyizli işler başarmak istediğimizi izah etmiştim. Bu gün de bunlardan hangilerinin bu yıl içinde yapıldığını bildirmek isterim. Sayın arkadaşlarım; Her şeyden evvel size kıvançla arz edeyim ki millet ve memleket geçen seneyi de tam bir huzur ve sükûn içinde yükselme ve kalkınma faaliyetiyle geçirmiştir.

Uzun yıllardan beri devam eden ve zaman zaman, had bir şekil alan Tunceli’deki toplu şekavet hâdiseleri muayyen bir program dâhilindeki çalışmaların neticesi olarak kısa bir zamanda bertaraf edilmiş o mıntıkada bu gibi vakalar bir daha tekerrür etmemek üzere tarihe devrolunmuştur. (Bravo sesleri). Cumhuriyetin feyzinden yurdun diğer evlatları gibi oradakiler de tamamıyla istifade edeceklerdir.

Hususî idare ve belediyelerin bu yılki faaliyetleri, geçen senelerden fazla ve daha verimli olmuştur.

İmar işlerinde belediyeleri, türeli surette aydınlatmak, kılavuzlamak ve faaliyetlerini takip ve murakabe etmek üzere merkezde bir teknik büro teşkili yol ve yapı kanununda işlerin ve istimlâk muamelelerinin süratle yürümesini temin edecek tadilât yapılması, belediyeler bankasının imar işlerinde yardımını genişletmesi, çiftçi mallarının emniyetini korumak ve ziraî suçları süratle meydana çıkarıp suçluların cezalandırılması için Yüksek Kamutaya sunulmak üzere birer kanun lâyihası hazırlanmıştır.

Büyük Meclisin tasvibine arz edilmiş olan yeni nüfus kanununun kabul ve tatbiki nüfus işlerinin daha modern ve muntazam bir şekilde yürütülmesini temine hizmet edecektir.

Muhterem arkadaşlar;

Sıhhat ve içtimaî muavenet vekâleti kendisine verilen sağlık ve içtimaî yardım vazifelerine iskân ve göçmen işlerine Yüksek Meclisin kabul buyurduğu tahsisat dâhilinde başarı ile devam etmiştir. Bu senenin ilkbaharında Orta Anadolu’da bilhassa Kırşehir ve Yozgat havalisinde bir kısım köylerimizi harap ve aziz vatandaşlarımızdan bazılarının ölümüne sebebiyet vermekle bizi çok müteessir eden bir yer sarsıntısı olmuştu. Sıhhat ve içtimaî muavenet vekâleti ve aynı mamanda bu işle tavzif edilen Kızılay cemiyeti felâkete uğrayan vatandaşlarımızı korumak için derhal gereken tedbirleri almışlardır. Bu sahada yapılmasına karar verilen 2114 evden bir kısmı bitmiştir. Bir kısmının da inşaatı ilerlemektedir. Bu hizmet ve mesaiyi memnuniyetle kaydederim.

Yüce saylavlar;

Memlekette mevcut huzur ve asayişe muvazi olarak adalet cihazı da intizamla işlemektedir. Meşhut cürümler kanununun tatbikatından elde edilen iyi neticelerden örnek alınarak bu kanun ağır cezalı cürümlere de teşmil edilmiştir. İnkılâbımızın istikrarını teyit için yeni kanunî tedbirler alınmıştır. Bu maksatla Türk ceza kanunundaki Devletin şahsiyetine ve Devlet kuvvetleri aleyhine taallûk eden cürümler daha kuvvetli müeyyidelere bağlanmıştır. Ceza erlerinin terbiye, ıslah ve iş esaslarına göre düzeltilmesi yolundaki hayırlı faaliyetin genişletilmesi cemiyete; doğru yoldan saparak hürriyetini kaybetmiş olan binlerce vatandaşı nafi birer uzuv olarak kazandırmaktadır.

Sayın Milletvekilleri;

Devletin ekonomik sahadaki yapıcı ve yaptırıcı kudret ve prensibinin ziraat işlerimize de teşmili yolunda bir numune olmak üzere hükmî şahsiyeti haiz Ziraat işletmeleri kurumu teşkil edilmiştir. Geçen seneki nutkumuzda;

– Millî ekonominin temeli ziraattır.

– Bunun içindir ki, ziraatta kalkınmamıza büyük önem vermekteyiz. Köylere kadar yapılacak programlı ve pratik çalışmalar bu maksada emeği kolaylaştıracaktır. Fakat bu hayatî işi isabetle amacına ulaştırmak için, ilk önce, ciddî etütlere dayalı, bir ziraat siyaseti tespit etmek ve onun için de her köylünün ve bütün vatandaşların, kolayca kavrayabileceği ve severek tatbik edebileceği bir ziraat rejimi kurmak lâzımdır.

Tavsiyesinde bulunmuştuk. Buna ait etütler ikmal edilmiştir. Cumhuriyetin on beşinci yılı plânlı, sistemli ziraat ve köy kalkınmasının mebdei olmalıdır.

Sayın arkadaşlar;

Ekonomi işlerimiz normal inkişaf yolunu takip etmektedir. Bu yıl da istihsalin, mübadelenin ve kredinin düzenlenmesiyle sanayileşme ve teşkilatlanma sahalarında müspet neticeler alınmıştır. Maden tetkik ve arama işlerile maden işletmeleri mevcut programına göre inkişaf etmektedir. Dış ticaret politikamız vaziyete millî ve beynelmilel konjonktüre uyarak karşılıklı menfaat ve müsaadeler esasına bağlı kalmakta devam etmiştir. İhracatın murakabesi ve ihraç mallarımızın standartlaşması yolundaki çalışmalar yürümekte ve hayırlı neticeler elde edilmektedir. Bu sene yeniden bir takım ihraç mallarımız daha murakabe edilen mallar arasına girmiştir. Böylece ihracatımızın ve ihracatımızın itibarını yükselttiğini gördüğümüz bu usulün sahası genişletilmektedir. Halkımızın bediî kabiliyetlerine makes olan ve her günkü ihtiyaçlarımızın büyük bir kısmını karşılayan el ve ev küçük sanatlarının Cumhuriyet rejiminde lâyık olduğu mertebeye yükseltilmesi icap eder. Bunun için teşvikler yapılmasını ve bu babdaki lâyihanın bir an evvel müzakeresini tavsiyeye şayan bulurum. Geçen içtima devresinde Yüksek Meclisin kabul buyurduğu “sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadî teşekküllerin teşkilât ile idare ve murakabeleri hakkındaki kanunun tatbiki için teşkilâta başlanmıştır. Memleketin muhtelif yerlerinde kredi ve satış kooperatiflerinin ve birliklerinin kurulmasına devam edilmiştir. Ezcümle Karadeniz mıntıkasında fındık mahsulümüz için beş kooperatif ve bunlar için merkezi Giresun’da olmak üzere bir birlik teşkil olunmuştur.

Küçük esnafa ve küçük sanayi erbabına muhtaç oldukları kredileri teminin etmek üzere Halk Bankası ve Halk sandıkları kurulmuştur. Kredinin normal şartlar altında ucuzlatılmasının ekonomik alandaki mühim tesiri malûmdur.

Büyük Millet Meclisinin kabul buyurduğu kanun ile faiz hadlerinin indirilmesini memnuniyetle karşılarım. Büyük Millet Meclisi Denizbank’ı kurmakla çok isabetli bir harekette bulunmuştur. Birinci beş senelik sanayi plânımız muva’akiyetle bitmek üzeredir. Buna ilâveten üç senelik bir maden işletme programı tanzim edilmiş ve tatbikine başlanmıştır.

Bu üç senelik maden programının büyük bir kısmmı içine almak ve şeker sanayiini de genişletmek suretiyle makine, kimya, gıda maddeleri, toprak ve su mahsulleri, ev mahruvatı sanayii ile liman inşasını ve nakliye vasıtalarının çoğaltılmasını ve deniz işleri için duyduğumuz ihtiyaçları ihtiva ve ifade eden dört senelik üç numaralı yeni bir program yapılmış ve ilân edilmiştir. Bu plân için sarf olunacak para 85 ilâ 90 milyon lira arasında tahmin edilmektedir. Buna ait kredinin temin edildiği malûmdur. Memleket için faydalı olan her teşebbüsü yüksek bir vatanseverlik duygusu ile terviç ve himaye eden değerli Kamutayın bu plânı da müzaheretine mazhar kılacağından şüphe etmiyorum.

Muhterem milletvekilleri;

Memleketin imarı ve kalkınması yolunda çok mühim vazifeler alan Cumhuriyet nafıasının bu yıl içindeki çalışmalarının azamî randıman vermiş olduğunu görmekteyim. Geçide açılan büyük köprülerin bu yıl 115’e baliğ olduğunu kayıt ve adetlerinin ihtiyaçla mütenasip olarak süratle çoğaltılmasını temenni ederim. İstanbul’dan başlayan Avrupa turistik asfalt yolunun birinci kısmı ikmal edilmiştir ve son kısımlarının inşaatına devam edilmektedir. Memleketin umumî su siyasetinin büyük ehemmiyeti üzerinde durmaktayız. Geçen devrede kabul buyurduğunuz bir kanunla Adana ovasının sulama işlerine hız verilmiş olmasını memnuniyetle kaydederim. Diğer su işlerimiz de program dâhilinde yürümektedir. Geçen sene yapılmasının başlandığını bildirdiğim Radyo Merkezi stüdyosu tamamlanmıştır.

Şirketlerden elimize geçen demiryollarının ıslahına ve muharrik ve müteharrik edevatın her türlü ihtiyaca cevap verecek surette ikmaline çalışılmaktadır.

Memlekette nakliye hacmi artmaktadır. Muhtelif malların şevkini kolaylıkla temin etmek için yeni nakliye vasıtaları sipariş edilmiş ve 3 numaralı programda da bu hususa ayrıca yer verilmiştir.

Geçen yıl Divriği’ye ulaştığını gördüğümüz demiryolunun bu yıl Erzincan’a vardığını ve önümüzdeki yıl içinde de Erzurum şehrine vasıl olacağını kıvançla müjdelerim.

Arkadaşlar;

Maliyemiz denk bütçe, sağlam tediye, vergi sistemlerini mükellef lehine ıslah ve tahfif ve millî paranın istikrarını muhafaza prensiplerini tam bir sadakat ve muva’akiyetle takip ve tatbik etmektedir. Halkın ve çi(çinin vergi yükünü hafifletmek yolunda öteden beri güdülen prensibin imkân nispetinde tatbikine bu yıl da devam edilmiştir. Kazanç ve muvazene vergilerinde, yünlü ve pamuklu kumaşların istihlâk vergisinde ve hayvan vergilerinde indirmeler yapılmış, hayvan vergisinin at ve katıra ait kısmı ile tıbbî ve ispençiyari maddelerin istihlâk vergisi tamamen kaldırılmıştır.

Bir kısım vergilerde yapılan mühim indirmelere rağmen tahsilat muhammen varidattan geçen sene de 29 milyon lira bir fazlalık göstermiştir. Bu seneki tahsilatın da tahminlerden ziyade olacağı umulmaktadır. Ekonomik sahadaki inkişafa mütenasip olarak daima bütçe tahminlerini aşan Devlet varidatının devamlı artışı bir tara(an vergi tahfiflerini muayyen bir program dairesinde tahakkuk ettirmeğe, diğer tara(an muhtelif sahalarda verimli işlere ve Millî Müdafaa hizmetlerine daha çok pay ayırmağa imkân vermektedir.

Teşviki sanayi kanunundan istifade eden müesseselere hariçten getirdikleri iptidai maddelerle makine, alet ve edevat için verilmiş olan gümrük muafiyeti kaldırılarak mezkûr kanundan istifade eden ve etmeyen bütün sanayi erbabına şamil olmak üzere bu nevi iptidai maddelerle makine, alet ve edevatın gümrük resimlerinin cüzî bir hadde indirilmesi ve makine alet ve edevatı için muamele vergisi muafiyetinin kabul edilmesi memleket sanayii üzerinde hayırlı neticeler verecek bir tedbir olmuştur.

Bir kısım vergilerimizin tarh ve cibayet usullerinin ıslahı ve tatbikatta sadelik ve birlik temini maksadıyla hazırlanarak Yüksek Kamutaya sunulan lâyihanın bir an evvel çıkarılmasını temenniye değer bulurum.

Sayın arkadaşlarım;

İnhisarlar idaresi kurumlarının malî monopol, ticarî teşekkül ve malî valorizasyon kurumu karakterini iktisap etmesi için icap eden esaslı tedbirler alınmakta ve semereleri de elde edilmektedir.

Çok kıymetli ve nefis mahsullerimizden biri olan tütünün ziraat usullerini düzeltmek, zürraı, mahsulünü işletmek ve değer fiyat ile satmak bakımından aydınlatmak ve korumak, tütünlerimizi dünya piyasalarına daha çok tanıtarak ihracatını azamî hadde çıkarmak yolundaki gayretler iyi neticeler vermektedir. Diğer inhisar maddelerinin istihsal ve istihlâkinde de inkişaflar görülmektedir. Sevgili arkadaşlarım; Yüksek tahsil gençlerini istediğimiz ve muhtaç olduğumuz gibi millî şuurlu ve modern kültürlü olarak yetiştirmek için İstanbul Üniversitesinin tekâmülü, Ankara Üniversitesi’nin tamamlanması ve Şark üniversitesinin yapılan etütlerle tespit edilmiş olan esaslar dairesinde, Van gölü civarında kurulması mesaisine hızla ve önemle devam edilmektedir. Geçen sene tecrübelerinin ümit verici mahiyette olduğunu kaydettiğim eğitmen okulları çok iyi neticeler vermiş ve eğitim kadrosuna bu yıl 1500 kişi daha ilâve edilmiştir. Önümüzdeki yıllar içinde bu miktarın arttırılacağı şüphesizdir. Türk tarih ve Dil kurumlarının çalışmaları takdire layık kıymet ve mahiyet arz etmektedir. Tarih tezimizi reddedilmez delil ve vesikalarla ilim dünyasına tanıtan Tarih Kurumu memleketin muhtelif yerlerinde yeniden kazılar yaptırmış ve beynelmilel toplantılara muvaakiyetle iştirak ederek yaptığı tebliğlerle ecnebi uzmanların alâka ve takdirlerini kazanmıştır. Dil kurumu en güzel ve feyizli bir iş olarak türlü ilimlere ait Türkçe terimleri tespit etmiş ve bu suretle dilimiz yabancı dillerin tesirinden kurtulma yolunda esaslı adımını atmıştır. Bu yıl okullarımızda tedrisatın Türkçe terimlerle yazılmış kitaplarla başlamış olmasını kültür hayatımız için mühim bir hâdise olarak kaydetmek isterim.

Türk gençliğinin kültürde olduğu gibi spor sahasında da idealine ulaştırılması için Yüksek Kamutayın kabul ettiği “Beden terbiyesi” kanununun tatbikine geçildiğini görmekle memnunum.

Muhterem arkadaşlarım;

Vatanın ve rejimin koruyucusu olmakla kalmayıp en geniş ve hakikî manası ile bir sulh amili ve bir eğitim ve öğretim ocağı olan yenilmez ordumuzun geçen sene de işaret ve izah ettiğim gibi son sistem silâh ve motorlu vasıtalarla cihazlandırılması yolundaki çalışmalara hız verilmiştir. (Bravo sesleri, şiddetli alkışlar).

Geçen sene Büyük Kamutayın kabul buyurduğu tahsisat üzerine bir umumî silahlanma programı yapılmıştır. Tatbikatı ilerlemektedir. Deniz kuvvetlerimizin takviyesi için lüzumlu olan harp gemilerimizin küçük bir kısmı sipariş edilmiştir. Büyük bir kısmı da sipariş edilmek üzeredir. (Alkışlar).

Bu meyanda mevcut gemilerimizin daha mükemmel bir hale konulması için tertibat alınmaktadır. Bu sene Gölcük harp tersanemizin inşasına başlanacaktır. Hava programımız önemle tatbik olunmaktadır. Şanlı adını andıkça gönül ferahı ve sonsuz gurur duyduğumuz kıymetli ordumuz bu yaz şark bölgesinde tabiatın en çetin ve haşin şartları içinde yaptığı manevralarda her gün artan kudret ve kabiliyetini bir kere daha göstermiştir. (Şiddetli alkışlar).

Çok değerli komutan ve subaylarımızla kahraman erlerimizi huzurunuzda iftihar ve takdirle selâmlarım. (Bravo sesleri, sürekli alkışlar).

Sayın Milletvekilleri;

Haricî siyasetimizin son sene zarfındaki inkişafı geçen sene ana vasıflarını çizmiş olduğum esaslar dairesinde cereyan etmiştir. Son aylar zarfında sulh, çetin bir imtihan geçirdi. Şimdi imtidadını ancak daha bir müddet sonra anlayabileceğimiz yeni bir sükûn devresi içindeyiz. Sulh milletleri refah ve saadete eriştiren eniyi yoldur. Fakat bu me*um bir defa ele geçirilince daimî bir ihtimam ve itina ve her milletin ayrı ayrı hazırlığını ister. Memleketimizi her gün daha çok kuvvetlendirmek, her sahada her türlü ihtimallere karşı koyabilecek bir halde bulundurmak ve dünya hâdisatının bütün safahatını büyük bir teyakkuzlatakip etmek sulhsever siyasetimizin dayandığı esasların başlıcasıdır. (Bravo sesleri, alkışlar)

Milletlerin emniyeti ya iki tarafı ve yahut çok tarafı umumî müşterek anlaşmalarla uzlaşmalarla temin edilebilir diye mutlak mahiyette ortaya atılan ve her biri diğerlerine zıt addedilen prensipler sulhun muhafazası emrinde bizim için kati ve isabetli değildir ve olamaz. (Bravo sesleri, alkışlar) Bunların her birini coğrafî ve siyasî icap ve vaziyetlere göre kullanarak sulh yolundaki ihtimamı realitelere tevfik etmek her millet için ayrı ayrı bir vazifedir. Cumhuriyet Hükümeti bu hakikati görmüş tatbik etmiş en yakın komşuları ile olduğu kadar en uzak Devletlerle olan münasebetlerini dostluklarını ittifaklarını ona göre tanzim etmeği bilmiş ve bu sayede haricî siyasetimizi sağlam esaslara istinat ettirmiştir. (Alkışlar)

Balkan siyaseti balkanların münferit ve müşterek menfaatlerinin en beliğ bir ifadesi Balkan milletlerinin her birinin ayrı ayrı kuvvetlenmesi de sulh yolundaki dinamik tarzı telâkkinin filî bir misalidir.

Burada memnuniyetle kaydetmek istediğim bir hâdise Balkan milletlerini birbirine büsbütün yakınlaştırmakta kuvvetli amil olmuştur. Ve yarın için de ümitler vadeden bir eserdir. Selânik’te Balkan Misakı Devletleri namına Konsey Reisi ve Muhterem Yunan Başvekili General Metaksas ile Sayın Bulgar Başvekili Mösyö Köse Ivanof arasında imza edilmiş olan anlaşmadan bahsetmek istediğim anlaşılmıştır, Bu anlaşmada sulh yolundaki mütemadi gayretlerimizin ve Balkan Devletlerinin takip edegeldikleri salim politikanın hayırlı bir tecellisidir. (Bravo sesleri, alkışlar)

Yine ayni realiteler ayni dinamizm ve ayni yüksek gayeler Sadabadâkitlerinin maziden mevrus hurafeleri nasıl bir hamlede yıkarak münasebetlerini yeni ve velûd esaslara istinat ettirmeği bildiklerini göstermiştir.

Türkiye’nin diğer devletlerle olan münasebetleri geçen sene sarahatle gösterdiğim yolda dostane inkişafını takip ederek ilerlemekte bulunuyor. Hatay meselesinin son sene zarfında geçirmiş olduğu safhalar malûmunuzdur. Bu millî davayı bir Türk – Fransız dostane anlaşması ile halletmek yolundaki mesai muvaakiyete erdi.

Türk ve Fransız askerlerinin muvakkat ve müşterek işgali bu anlaşmanın bariz tezahürü oldu. Bu sayede sükûn yerleşti ve intihabat ikmal olundu. Nihayet Hatay, Millet Meclisine ve istiklâline kavuştu. (Bravo sesleri, şiddetli ve sürekli alkışlar). Müstakil Hatay Devleti bu gün inzibat kuvvetlerini tanzim eylemek ve memleketin dâhilî emniyetini de kendi vasıtalar ile temin etmekle meşguldür. Bunun da yakında başarılacağını ümit ediyoruz.

Geçen sene, Yarınki Türk – Fransız münasebetlerinin dilediğimiz yolda inkişafına Hatay işinin iyi bir yönde yürümesi esaslı bir ölçü ve amil olacaktır demiştim. Filhakika Hatay işindeki Türk – Fransız anlaşması iki Devlet arasındaki münasebetleri çok dostane bir duruma getirmiştir.

Hatay işinde istihsal edilen neticelerin istikrarı Türk – Fransız dostluğunun da inkişaf ve tebellürüne bir esas teşkil edeceği kanaatindeyim. Cumhuriyet Hükümeti geçen seneden beri muhtelif devletlerle iktisadî münasebetlerini tanzim eden mukavele ve anlaşmalar imza etmiş bulunuyor. Bu meyanda İngiltere Hükûmet ile akdedilen ticaret anlaşması ve ayni zamanda 16 milyon İngiliz liralık bir ticaret ve teslimat kredisi mukavelesini zikretmek isterim ki esasen buna müteferrik kanun yüksek tasdikimize iktiran etmiştir.

Bir kaç gün evvel memleketimizi ziyaret eden Almanya’nın mümtaz İktisat Nazırı Bay Funk ile 150 milyon marklık bir kredinin esaslarında mutabakat hâsıl oldu. Teferruat yakında iki Hükümet arasında tespit edilecektir. Bu kredi anlaşmalarını memleketimizin malî itibarına karşı gösterilen ciddî emniyetin ve haricî siyasetimizdeki dürüst hareketin bir tecellisi olarak telâkki etmek lâzımgelir. (Bravo sesleri) Hükümetin akdettiği mukaveleler meyanında hukukî sahada muhtelif anlaşmalar mevcut olduğu gibi istiklâline kavuşan dost Mısır devleti ile akitedilen bir de dostluk, ikamet ve tabiiyet mukavelenamesi mevcut bulunmaktadır. Büyük komşu ve dostumuz Sovyet İttihadı Cumhuriyeti ile geçen yıl içinde yeni bir hudut mukavelesi imza edilerek iki memleketin hudud münasebetleri bu suretle iki taraf tecrübelerinin gösterdiği salim esaslara bağlanmıştır. Bu mukavelenin yakında meriyet mevkiine konulması beklenilmektedir.

Yine geçen yıl içinde İtalya Hükümeti, Montröde imza edilen ve kendi iştirakine açık bırakılan Boğazlar mukavelesine iltihak etmiş ve bu komşu büyük memleketin bize karşı olan bu dostane hareketi memleketimizin de ayni dostane hissiyat ile karşılanmıştır.

Büyük Kamutay; şimdiye kadar olduğu gibi bütün işlerinizde başarılar dilerim. (Şiddetli ve sürekli alkışlar)

Yararlanılan Kaynak Eser: Tarihe Düşülen Notlar-1 , Yasama Yılı Açılışlarında Cumhurbaşkanlarının Konuşmaları-1 (1 Mart 1924 – 14 Aralık 1987) TBMM Başkanlığı Yayınları.

Eksiklikler benim, fazlalıklar daha önce emek verenlerindir. Bir başka yazımda görüşmek üzere esen kalınız efendim.