Atatürk’ün unutulan vasiyeti

15.12.1950 Büyük Millet Meclisi Fikri APAYDIN ‘nın Başkanlığı altında toplanmıştır.

Adalet Bakanı Halil İbrahim ÖZYÖRÜK, ATATÜRK ‘ün vasiyeti, nakit, menkul ve gayrimenkul malları ile kendisine verilen kıymetli hediyeler hakkında Sinan TEKELİOĞLU ‘nun sorusuna cevap vermiştir.

Ali Sinan TEKELİOĞLU ‘nun sorusu şöyledir:
—“ATATÜRK ‘ün Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağışladığı malların geri alınıp nakde tahvil edilerek “ANITKABİR” inşaatında sarf edilip edilmesini önermesi üzerine “ATATÜRK’ÜN MENKUL VE GAYRİMENKULÜ NEKADARDIR? AÇIKLANMASINI İSTİYORUM!…”
Adalet Bakanı ÖZYÖRÜK, sorulan sualin icra heyetinden sedir bir husus olmadığından amme hukukuna da taalluk etmediğinden, Hükümetin veya Bakanlığın cevap vermesi uygun olmamakla beraber bu meseleye Meclisçe tefsir veya tesis yolları ile bir istikamet verilinceye kadar, cari usulün devamı esas olduğu için bu teamül ve usule riayet ederek cevap vermek mecburiyetini hissettiğini ifade ile ATATÜRK ‘ün vasiyetini okumaya başlamıştır.
VASİYETNAME ŞUDUR:

“ Dolmabahçe 05 – IX – 1938
Pazartesi
Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul emvalimi C. H. Partisine atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum:
1. Nukut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.

2. Her seneki nemadan, bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe, Makbule’ye ayda bin, Afet’e sekiz yüz, Sabiha Göçken’e altı yüz, Ülkü’ye iki yüz lira ve Rukiye ile Nebile’ye şimdiki yüzer lira verilecektir.

3. S. Göçken’e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.

4. Makbule’nin yaşadığı müddetçe Çankaya’da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.

5. İsmet İnönü’nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.

6. Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.
K. ATATÜRK”

*CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NDEN TERK EDİLEN EMLAK:
ATATÜRK, ilişik vasiyetnamesi ile yalnız Çankaya’daki gayrimenkullerini Cumhuriyet Halk Partisi’ne terk etmiştir.
Diğer gayrimenkullerin bir kısmı hayatında: “HAZİNE’YE, BELEDİYE’YE, MUHTELİF VE ŞAHIŞLARA VE CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NE BAĞIŞLAMIŞ BULNMAKTADIR.”
Bunların dışında kalan ve muhtelif şehirlerde bulunan gayrimenkulleri mirasçısına intikal etmiştir.

Bunlardan vasiyetname ile Cumhuriyet Halk Partisi’ne bırakılan Çankaya’daki gayrimenkullerle hali hayatında hazineye, belediye’ye ve eşhasa bağışladığı gayrimenkullerin listesini okuyacağım:

—“ATATÜRK’ÜN VEFATINDA İŞ BANKASINDA MUHTELİF HESAPLARDA CEM’AN 1.519.892.001 LİRA ZUHUR ETMİŞTİR.”

Esham ve tahvilatının nevileri ve miktar ilişik listede gösterilmiştir.

Onu da okuyacağım: Medeni Kanunun 518. Maddesine göre, miras müteveffanın son ikametgâhı mahkemesinde açılır. ATATÜRK’ ün vefatı üzerine vasiyetnamesi noter tarafından savcılığa tevdi edilmiş ve savcılık da bunu Medeni Kanunun 35. Maddesi mucibince ATATÜRK ‘ün son ikametgâhı olan Ankara ahkâmı şahsiye mahkemesince gönderilmiştir. Bunu üzerine vasiyetname ATATÜRK ‘ün kanuni mirasçısı Bayan Makbule’nin önüne 22.11.1938 tarihinde açılmış ve lehlerine vasiyet yapıldığı anlaşılan hükmi ve hakiki şahıslara tebligat yapılarak merhumun metrukâtı mahkemece tetkik edilmiş ve Medeni Kanunumuzun miras hükümlerine göre icap eden bütün muameleler yargıç tarafından yapılmış, esas hakkında verilen karar Yargıtay’ca tasdik edilerek alacaklılara ve hak sahiplerine zabıt varakası mucibince yargıç tarafından teslim olunmuştur.

 *İNÖNÜ’NÜN ÇOCUKLARIINA AİT VASİYET:

İsmet İNÖNÜ ‘nün vasiyetname suretini tebellüğ ettiğine dair dosyada malumat mevcut ise de, çocuklarına vasiyet edilmiş olan tahsil masrafını “CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NDEN İSTEYİP İSTEMEDİĞİ HAKKINDA DOSYADA BİR MALÜMAT YOKTUR!…” Bu da pek tabiidir, çünkü vasiyetnamenin İsmet İNÖNÜ ‘nün çocukları hakkındaki hükmü mahkemece mirasın tasfiyesinden sonra yerine getirilecek bir hüküm olduğu için mahkeme dosyasında buna ait bir hüküm malumat yoktur.

ATATÜRK ‘ün vefat tarihinde “İŞ BANKASI” nda mevcut nukutu ile mahfuz ve mevdu esham ve tahvilatı aşağıda yazılıdır.

Şöyle ki:

A-Nukut ve hesaplarının bakiyeleri: “1.529.892.001”

B-Esham ve tahvilat mevcudu ise şöyledir:

—“İŞ BANKASI HİSSE SENETLERİ NAMA MUHARRER OLUP (62.90), HAMİLİNE AİT (56.225) HİSSE SENETLERİ Kİ BEHERİNİN 10 LİRA İTİBARI KIYMETİ VARDIR. MÜESSİR HİSSE SENEDİ (569) ADETTİR. ZONGULDAK MADEN KÖMÜR İŞLERİ T.A.Ş. HİSSE SENETLERİ İSE NAMI MUHARRER (12.750) HAMİLİNE AİT (12.200) HİSSE SENETLERİDİR Kİ BEHERİNİN 10 LİRA İTİBAR KIYMET VARDIR. MÜESSİS HİSSE SENEDİ İSE (125) ADETTİR.”

ATATÜRK tarafından yapılan vasiyetnameye istinaden, Cumhuriyet Halk Partisine geçen Çankaya’da Reisicumhur makamına mahsur eski ve yeni köşk ve müştemilatını havi bahçe ve bağ olup içerisindeki altı bina devlet tarafından inşa edilmişti.  Ayrıca bahçeli kagir köşk, tarla ve bağın “6295” hissesi, kulübesi olan diğer bir tarla.

*HAZİNEYE BAĞIŞLANAN MALLAR:

ATATÜRK tarafından hazineye bağışlanan mallar ise aşağıdadır:

—“Ankara’da Orman Çiftliği arazi ve yapıları;

“BALGAT’TA 70 PARÇA TARLA, 4 PARÇA ÇAYIR İKİ PARÇA HİSSELİ TARLA, BİR PARÇA SAMANLIK, BİR PARÇA ÇİFTLİK İLE ÇAKIRLAR ÇİFTLİĞİ, MACUN ÇİFTLİĞİ, BAHAR ÇİFTLİĞİ VE ETİMESGUT ÇİFTLİĞİ AYRICA DÖRTYOLDA 24 PARÇA, İKİ PARÇA ARAZİ, BİR PARÇA ODA, MAĞAZA, AHIR, ARKASI BİR PARÇA HANE ARSASI, SİLİFKE’DE 3 PARÇA ÇİFTLİK, YALOVA’DA BALTACI ÇİFTLİĞİ İLE MİLLET ÇİFTLİĞİ VE BALABANDERE VE SAMNLI’DA 16 PARÇA TARLADIR.”

ATATÜRK tarafından Ankara Belediyesi’ne bağışlanan Orman Çiftliği’nde dört parça tarla, altı dükkânı olan bir araziden ibarettir.

*ANKARA’DAKİ EMLÂK:

Gene ATATÜRK tarafından Orman Çiftliğinde bahçe ve arazisizi olan kâgir ev, Balgat’da tarla, Orman Çiftliğinde bir bahçeli ev, “İsmail Hakkı TEKÇE ve Melek TEKÇE” ye bağışlanmıştır. ATATÜRK tarafından Cumhuriyet Halk Partisi’ne bağışlanan mallar aşağıdadır:

—-“Ankara’da Hâkimiyet-i Milliye Matbaası ve bir parça arsa ki “İŞ BANKASI” lehine  “193.717” liralık bir ipotekle birlikte bağışlanmıştır.

Merhum ATATÜRK ‘ün vasiyetnamesi “ANKARA ÜÇÜNCÜ SULH HUKUK HÂKİMLİĞİ” nce açılmış ve bu vasiyetname hükmünce Çankaya’daki menkul ve gayrimenkul emvali Cumhuriyet Halk Partisine vasiyet edilmiş olup emvali Cumhuriyet Halk Partisi adına tescil edilmiştir.”

Bunlardan beş parçası , “1.777.260.50” kuruş mukabilinde hazineye satılmış olmakla, hazine adına tescil edilmiştir.

Merhum ATATÜRK ‘ün mirasına intikal ettiği bilinen gayrimenkuller:

—“SAMSUN’DA HALK PARTİSİ İŞGALİNDE BULUNAN KÖŞK, DÖT YOLDA BAHÇE VE TARLA, EĞRİDİR’DE CAM ADASI TÂBİR EDİLEN ADA VE BİR BAHÇEDİR.”

Büyük ATATÜRK ‘e Belediyeler tarafından yapılan teberrüler şunlardır:

—“ANKARA BELEDİYESİNCE BİR EV HEDİYE EDİLMİŞ VE ÖLÜMÜ DOLAYISIYLA VARİSİ BULUNAN HEMŞİRESİNE İNTİKAL ETMİŞTİR.”

Ankara Belediyesince Büyük ATATÜRK ‘e nakit, menkul ve gayrimenkul bir teberruda bulunulmamıştı. ATATÜRK hayatta iken, “HÜKÜMET CADDESİNDEKİ HANARDI SOKAĞINA TESADÜF EDİLEN VE ALTINDA 6 DÜKKÂN BULUNAN 70.800 LİRA KIYMETİNDE BİR BİNA İLE HİPODRUM CİVARINDA 444.812.050 METREKARE ARAZİYİ BEDELSİZ OLARAK VE BİZZAT KENDİLERİ TARAFINDAN 15.05.1938 TARİHİNDE ANKARA BELEDİYESİNE BAĞIŞLAMIŞTIR.”

*DİĞER VİLAYETLERDEKİ EMLAK:

Kızılcahamam Belediyesince bir gayrimenkul ATATÜRK ‘e hibe edilmiş ve Ata’nın ölümünden sonra hemşiresi tevarüs etmiştir.

Bursa Belediyesince “ÇELİK PALAS” binası yanındaki köşk ve müştemilatının 17.000 liraya satın alınarak şehir adına Büyük ATATÜRK ‘e içindeki eşya ve müştemilatı ile teberru edilmiştir.

Edirne Özel İdaresince, 3 kilometrekare arazi ve müştemilatı ile Belediyenin “SARAYİÇİ VE TAVUK ORMANI” denilen yer bağışlanarak ATATÜRK adına tescil edilmişse de, senetlerinin takdiminde teşekkürlerini bildirerek tekrar eski sahiplerine ihda buyurmaları üzerine kayıtları tashih edilmiştir.

Erzurum Özel İdaresince hazineden 6.100 liraya alınan bir ev ATATÜRK ‘e bağışlanmış ve 1939 tarihinde bu ev veraset yolu ile Sayın Makbule BOYSAN tarafından 10.000 liraya satılmıştır.

Dörtyol ilçesinde 25 parça gayrimenkul 5764 lira mukabilinde ATATÜRK ‘e satılmış olup, vasiyetnamesiyle devlete hibe edilmiştir.

Eğridir Belediyesince yedi dekar genişliğinde “CAM ADASI” ve “UN ADASI” teberru edilmiş olup, ATATÜRK ‘ün vefatından sonra hemşiresi Sayın Makbule BOYSAN ‘a intikal etmiş ve adı geçen tarafından 1500 lira mukabilinde “Raşit TANER” e satılmıştır.

İzmir Belediyesince 53.500 liraya satın alınan ATATÜRK Caddesinde ‘4’ numaralı Konak, İzmir şehri namına ATATÜRK ‘e hediye edilmiş ve vefatı üzerine hemşiresi Sayın Makbule BOYSAL ‘a intikal etmişti. İzmir Belediyesi “ATATÜRK MÜZESİ” yapılmak üzere 25.09.1940 tarihinde 30.000 lira bedelle satın almıştır. Halen İzmir Belediyesinin mülkü olup “ATATÜRK MÜZESİ” olarak kullanılmaktadır.

İstanbul Yalova’da hazineye ait “MİLLET VE BALTACI ÇİFTLİKLERİ” nin satışı esnasında ATATÜRK tarafından müzayedeye iştirakle alınmış ve bilahare yine hazineye teberru edilmiştir.

Konya Belediyesince İstasyon caddesinde emvali metrekareden satın alınan bahçe ve içerisindeki bina Belediye Meclisi kararıyla 100 lira bedel mukabilinde ATATÜRK namına satılmıştır. ATATÜRK ‘ün vefatından sonra varisi Bayan Makbule tarafından bu bina “ÖZEL SAYMANLIĞA” satılmıştı.

Samsun Belediyesince ATATÜRK ‘ün Samsun’a ilk teşriflerinde ziyaret buyurdukları şimdiki Cumhuriyet Halk Partisi tarafından kullanılan bina Belediyece satın alınan ATATÜRK ‘e teberru edilmişti.

ATATÜRK ‘ün vefatından sonra hem şiresine intikal eden bu gayrimenkulün 4500 lirası “19 MAYIS HALK MÜZESİ TESİS VE İSTİMLÂK BEDELİ” olarak konulan ödenekten ve 11.200 lirası da Cumhuriyet Halk Partisi’nce Belediyeye ödenmek suretiyle 15.313 liraya Sayın Makbule BOYSAN ‘dan Cumhuriyet Halk Partisi’ne “19 MAYIS HALK MÜZESİ” olarak kullanılmak üzere teberru edilmiştir.

Trabzon özel idaresinde bir köşk ATATÜRK ‘e hediye edilmiştir. Bunun mefruşatı – Trabzon Merkez Belediyesince temin olunmuşsa da, vefatından sonra köşk eşyasıyla birlikte hemşiresine intikal etmiştir. Bunun üzerine Belediye tarafından adı geçen aleyhine açılan dava neticesinde, eşyalar tamamıyla geri alınmış ve köşkte Belediyece istimlak olunmuştu.

Ecnebi devlet müesseseleri tarafından gönderilmiş olan kıymetli hediyeler hakkında verilen cevap:

—“BİZDE BUNA AİT HİÇBİR KAYIT VE MALÜMAT OLMADIĞI MERKEZİNDEDİR.”

Adliye Bakanının bu izahatından sonra, soru sahibi TEKELİOĞLU da ATATÜRK ‘ün Halk Partisine bıraktığı malların geri alınmasını istemiş ve bu malların bedeliyle türbesinin yapılması fikrini ileri sürmüştür.

Adalet Bakanı Sayın Halil İbrahim ÖZYÖRÜK okuduklarından da anlaşılacağı üzere ATATÜRK ‘ün vefatından sonra vasiyeti varisi bulunan hemşiresi Sayın Makbule BOYSAN ‘a intikal etmiştir.

ATATÜRK ‘ün vefat tarihinde “İŞ BANKASI” nda mevcut nukutu ile mahfuz ve mevdu esham ve tahvilatı Adalet Bakanı Sayın Halil İbrahim ÖZYÖRÜK bizlere okudu.

İlave etmek isterim ki:

Hasan Rıza SOYAK, 1938 ‘e dek, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri ve Umumi vekili idi. Bu bakımdan kendisinin yayınladığı rakamlar bir değer taşır. Hisse senetleri üzerinde 1960 yılında Türk Dil Kurultayında yapılan açıklama da Türk Dil Kurumu Yürütme Kurulu adına yapılmıştır. SOYAK ’ın, Türk Dil Kurumunun ve Türkiye İş Bankasının verdiği bilgiler arasındaki farkların belirtilmesi herhalde yetkililerin görevi olarak bir açıklama gerektirir.

ATATÜRK ’ün vasiyetnamesinin esası olan başlangıç hükmü şöyledir;

-…”MALİK OLDUĞUM BÜTÜN NUKUT VE HİSSE SENETLERİYLE ÇANKAYA’DAKİ MENKUL VE GAYRİMENKUL EMVALİMİ CUMHURİYET HALK PARTİSİNE ÂTİDEKİ ŞARTLARLA, TERK VE VASİYET EDİYORUM.”

Bu anan hükme göre, ATATÜRK, Cumhuriyet Halk Partisi’ne;

*BÜTÜN PARASINI,

*BÜTÜN HİSSE SENETLERİNİ,

*ÇANKAYA’DAKİ TAŞINIR MALLARINI,

*ÇANKAYA’DAKİ TAŞINMAZ MALLARINI, terk ve vasiyet etmiştir. Bunların dışında, ölümünde Atatürk’ün başka malı yoktur.

Son Genel Sekreteri Hasan Rıza SOYAK’a göre, ATATÜRK ‘’ün ölümünde Türkiye İş Bankasında 1.519.892.01 lira parası vardı. Atatürk’ün bıraktığı bu bir buçuk milyondan artık para, Türkiye İş Bankasında üç ayrı hesaptaki paraların toplamıdır.

Hasan Rıza SOYAK 10 Kasım 1938’ deki bu üç hesapla ve hesaplardaki para tutarlarını şöyle belirtmiştir;

HESAP ADI:

EMEKLİ HESABI : 19.566 ,80

4 NUMARLI ŞAHSİ HESAP: 53.453 ,18

2 NUMARALI HESAP: 1.446.872 ,03

TOPLAM: 1.519.892 ,01

10 Kasım 1938 itibariyle Türkiye İş Bankasının Atatürk hesapları için bize verdiği rakamlar Hasan SOYAK’ın yazdıklarından farklıdır.

Türkiye İş Bankasının verdiği rakamlara göre, 10 Kasım 1938’ de Atatürk’ün hesaplarındaki paralar aşağıda ki gibidir;

HESAP ADI:

EMEKLİ HESABI – 19.966,11

4 NUMARLI ŞAHSİ HESAP: 54.271 ,75

2 NUMARALI HESAP: 1.296.942 ,23

TOPLAM: 1.371.210 ,09

Görülüyor ki, Bankanın verdiği rakamlardan “EMEKLİ HESABI” ile “4 NUMARALI ŞAHŞİ HESAP” bilgileri Hasan Rıza SOYAK’ın verdiklerinden biraz artıktır. İki kaynağın rakamları arasında asıl büyük fark “2 NUMARALI HESABA” ait olanıdır. Hasan Rıza Soyak’ın yazdığı rakam Bankanın verdiğinden 149.929 Lira 80 Kuruş artıktır.

*EMEKLİ HESABI;  MÜŞİR (MAREŞAL) GAZİ MUSTAFA KEMAL PAŞA’YA BAĞLANAN EMEKLİ AYLIKLARININ BİRİKTİĞİ HESAPTIR.

*4 NUMARALI ŞAHSİ HESAP; ATATÜRK’ÜN, CUMHURBAŞKANI SIFATİYLE ALDIĞI AYLIK VE ÖDENEKLERDEN, ÖLÜMÜNDE KALAN MİKTARDIR.

*2 NUMARALI HESAP; ATATÜRK’ÜN ADINA AÇILMIŞTIR. ATATÜRK BU HESAPTAN KİŞİSEL HİÇ BİR HARCAMA YAPMAMIŞTIR.

Hasan Rıza SOYAK’a göre,  Atatürk’ün bıraktığı hisse senetleri, 10 Kasım 1938’ de şunlardı;

HİSSE SENETLERİ:     

TÜRKİYE İŞ BANKASI HİSSE SENEDİ;               10 LİRALIK                        119.125 ADET

TÜRKİYE İŞ BANKASI MÜESSİS HİSSE SENEDİ ;             500 LİRALIK                       569 ADET

MADEN KÖMÜRÜ T.A.Ş. HİSSE SENEDİ                      “NAMA MUHARRER”           12.750 ADET

MADEN KÖMÜRÜ T.A.Ş. HİSSE SENEDİ            ;          “HAMİLİNE MUHARRER”    12.250 ADET

MADEN KÖMÜRÜ T.A.Ş. HİSSE SENEDİ            ;          “MÜESSİS HİSSE”                      125 ADET

TOPLAM;     144.819 ADET

Bu gün, yarın ve daima Yüce Türk Milleti Ulu Önderinin Mirasına sahip çıkacaktır.

EKSİKLİKLER BENİM, FAZLALIKLAR DAHA ÖNCE EMEK VERENLERİNDİR. BİR BAŞKA ARAŞTIRMA YAZIMDA GÖRÜŞMEK ÜZERE ESEN KALINIZ.

Bu yazı www.sechaber.com.tr için yazılmıştır. Bu yazının kaynak gösterilmeden kopyalanması ve kullanılması “5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası“na göre suçtur.