Asırlık çınar Halil İnalcık

Ömrünü bir asra sığdıran, yaptığı eserlerle asırlar boyu anılacak Cumhuriyet tarihinin en büyük tarihçilerinden Halil İnalcık  yaşamını yitirdi. (25/07/2016) Yalandan yaşayıp gerçekten ölenlerin aksine Halil İnalcık gerçekten yaşadı, yalandan öldü. O artık ölümsüzdür. Yaptığı eserler onu hep yaşatacaktır.

Uzun bir yaşam süresi geçiren İnalcık yaptığı çalışmalar bu uzun yaşam süresinin bile taşımayacağı kadar yoğunlukta olmuştur. Hayatını bilime özellikle de Türk tarihine adayan İnalcık’ın neredeyse aldığı nefesi bile bilim için kullandığı söylenebilir. Prof. Halil İnalcık, 7 Eylül 1916’da İstanbul’da doğdu. Babası Kırım göçmenlerinden Seyit Osman Nuri Bey, annesi Ayşe Bahriye Hanım’dır. İlk tahsilini 1923-1930 arasında Ankara Gazi Mektebi’nde yapan İnalcık, orta öğretimine bir yıl Sivas Muallim Mektebi’nde devam etti. Orta tahsilini 1931’de Ankara’da Gazi Muallim Mektebi’nde tamamladı. Lise eğitimini o dönemin en iyi okullarından biri olan Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi’nde 15 Eylül 1935’te tamamladı. Yüksek tahsiline 1935’te Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde (AÜDTCF) başladı. Yeni Çağ Tarihi Kürsüsünde M. Göker, B. S. Baykal ve F. Köprülü’nün derslerini takip etti. 1940’ta mezun olan İnalcık, Timur üzerinde hazırladığı bir seminerle Fuad Köprülü’nün dikkatini çekti, onun takdir ve tavsiyesiyle 30 Nisan 1940’da AÜDTCF Yeni Çağ Kürsüsü’ne ilmî yardımcı tayin edildi. 1942’de Türkiye’de sosyo-ekonomik tarih yazıcılığının ilk örneklerinden biri olan Tanzimat ve Bulgar Meselesi adlı teziyle doktor oldu (Ankara: TTK, 1943). 28 Nisan 1942’de AÜDTCF Yeni Çağ Kürsüsü’ ne asistan olarak atanan İnalcık, 15 Aralık 1943’te Viyana’dan ‘Büyük Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı unvanlı teziyle doçentliğe atandı. 1945’te AÜDTCF Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü’nden Şevkiye Işıl hanımla evlendi. Araştırma sahasını doktora tezinden itibaren Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyal ve ekonomik meselelerine yoğunlaştıran İnalcık, İstanbul’da Osmanlı arşivlerinde ve Bursa şer’iyye sicilleri üzerinde araştırmalar yaptı. 1947’de Türk Tarih Kurumu (TTK) üyeliğine seçildi.

Henüz 30’lu yaşlarda elde ettiği bu başarılar O’nu hiçbir zaman rehavete sevk etmemiş aksinie doyumsuz iştahla daha fazla çalışmaya sevk etmiştir. 1949’da gönderildiği İngiltere’de Osmanlı üzerine çok önemli çalışmalara imza atmıştır. 1952 yılında Pröfesörlük ünvanını alan İnalcık 1953-1954 yılları arasında ABD’deki Columbia Üniversitesi’nde öğretim görevliliği yaptı. 1961’den itibaren Kıbrıs, Beyrut ve Hollanda’da sayısız araştırma faaliyetlerinde bulundu. 1972 yılında Atatürk üniversitesinden emekli oldu. Bu yıldan itibaren başta ABD olmak üzere, Macaristan, fransa gibi ülkelrede bilimsel çalışmalara katıldı. 1993 yılında Türkiye’ye dönen İnalcık bir çok üniversiteyle bilimsel çalışmalarda bulundu. Gerek ulusal gerekse de uluslararası birçok ödülün sahibi olan İnalcık Türk bilim dünyasında ulaşılması güç bir konuma gelmiş durumdadır. İnalcık sadece ülkemiz için değil dünya bilim dünyası için de bir efsanedir. Hayatını bilimeadıya İnalcık’ın sayısız eserleri bulunmaktadır. Bu eserlerden başlıcaları şunlardır:
• The Ottoman Empire, The Classical Age, 1300-1600, London, 1974.
• Studies in Ottoman social and economic history, London, 1985.
• The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire, Bloomington, 1993.
• Süleyman the second and his time, Istanbul, 1993.
• An Economic and Social History of the Ottoman Empire (Donald Quataert ile birlikte), Cambridge, 1994.
• From empire to republic: essays on Ottoman and Turkish social history, Istanbul, 1995.
• Sources and studies on the Ottoman Black Sea, Cambridge, 1995.
• History of Humanity (editor, Peter Burke ile birlikte), 1999.
• Ottoman Civilization (Gunsel Renda ile birlikte), Ankara, 2003.
• Essays in Ottoman History, Eren Yayıncılık.
• Makaleler 1: Doğu Batı, Doğu Batı Yayınları, 2005.
• Fatih devri üzerinde tetkikler ve vesikalar, Ankara, 1954.
• Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, Eren Yayıncılık, 2000.
• Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1 /1300-1600, Eren Yayıncılık, Prof. Dr. Donald Quataert ile, 2001.
• Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 2 / 1600-1914, Eren Yayıncılık, 2004.
• Osmanlı İmparatorluğu – Toplum ve Ekonomi, Eren Yayıncılık.
• Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Yapı Kredi Yayınları, 2003.
• Tanzimat ve Bulgar Meselesi, Eren Yayıncılık.
• ABD Tarihi, Allan Nevins/Henry Steele Commager (çeviri) Doğu Batı Yayınları, 2005.
• Şair ve Patron, Doğu Batı Yayınları, 2003.
• Balkanlar (Prof. Dr. Erol Manisalı ile).
• Atatürk ve Demokratik Türkiye, Kırmızı Yayınınları, 1.Baskı: Temmuz 2007 – 2.Baskı: Aralık 2007.
• Devlet-i Aliyye, 2009.
• Kuruluş – Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak
• Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (Mehmet Seyitdanlıoğlu ile birlikte) İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• OSMANLILAR, Fütühat ve Avrupa İle İlişkiler
• Has-Bağçede ‘Ayş u Tarab – Nedimler Şairler Mutripler, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı
• Osmanlılar, 2010.
• Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı, 2011.
• Rönesans Avrupası Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
• Osmanlı ve Modern Türkiye, Timaş Yayınları, 2013.
• Devlet-i ‘Aliyye: Tagayyür ve Fesad, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar II, İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
Dünya bilim dünyasında çok önemli yeri bulunan İnalcık, yeri kolay kolay doldurulamayacak bilim insanıdır. Her Türk’ün övünç duyacağı ünlü tarihçi Halil İnalcık’a Tanrı’dan rahmet kederli ailesine ve Türk milletine başsağlığı diliyorum