Japonya’nın Kadim Halkı: Ainular

Günümüzde sayıları oldukça azalmış olan ve sadece Japonya’nın kuzey adası olan Hokkaido adasında yaşayan bir halk var. Bu insanlara Ainu halkı deniyor. Geçtiğimiz günlerde Japonya Ainu halkının farklılığını kabul etti ve onları Japonya’nın yerli halkı olarak onayladı [1].

Ainu halkı günümüzden 7,000 yıl önce Asya’nın doğu bölgelerinden, Kamçatka yarımadasından ve Sakhalin adasından Hokkaido adasına göç ettiklerinden bu sitede Asya Kıtasından Japon Adalarına başlıklı yazımda söz etmiştim [2]. Ainu halkını ve kültürünü uzun yıllar hatta yüzyıllar boyunca ret etmiş olan Japonların bu son onay kararı önemlidir.

O dönemde Japon adaları boştu ve bugün Japon halkı olarak bilinen insanlar henüz adaya gelmemişlerdi. Boş adaları bulan Ainular kısa zamanda tüm Japon adalarına yayıldılar. Alttaki resimde görülen taralı bölge Ainu halkının göç yollarını gösteriyor. Japonlar ise adalara güneyden girmişlerdir.

Ainuların yaşadığı bölgelerde yapılan kazılar sonucunda bu insanların orta Asya’dan geldikleri ve Baykal gölü civarından çıkmış olabilecekleri tespit edilmiştir [3]. Yerleşmiş oldukları Kuril adalarının ‘kuru il’ anlamını taşıması ve Sakhalin adında doğu Asya halkı olan ‘Sakha’ adının bulunuşu birer tesadüf müdür?  Hem Ainu dili hem de Japonca tüm Altay dilleri gibi eklemeli dillerdir. Aynen Türkçe gibi Özne-Nesne-Fiil cümle yapısına sahiptirler. Ainu dilinde birçok Türkçe kökenli sözcük bulmak mümkündür. İşte birkaç örnek:

Ainuca                                           Türkçe                                           Japonca

SET (yatak)                                          SER, SEDİR                                       SUN (çök)

KAP (deri)                                            KAPlayan                                            KABUTO (başlık)

TEK  (el)                                               TEK (biricik)                                       TE (el)

KAMUY (Tanrı)                                  KAM (şaman)                                     KAMİ (Tanrı)

Japonca TEN ‘gök, uzay’ demektir. Bu kök sözcü Türkçe güneşin doğduğu yer olan TAN sözcüğüne olan yakın benzerliği görmekteyiz. Japonca TENÇİ daha geniş bir anlamda ‘evren, kozmos’ demektir. TENNÖ ise ‘imparator’ demektir. Japonların kendi krallarına “Güneşin oğlu” dediklerine bakılırsa TEN-NÖ sözünde ‘güneş’ ve Ainu olarak yazılan fakat AY-NU olarak okunan özel isimde ‘ay’ sözünde ‘göğe ait’ veya ‘göksel’ kavramlarını bulmakta ve göğe verdikleri önemi görmekteyiz. Japoncada ‘ait’ anlamını içeren kök sözcük ‘no’ takısıdır ve Ainu dilinde ‘nu’ şeklindedir. Ainu adının “aya ait” demek olduğunu anlaşılıyor.

Ainu dilindeki KAP sözü de çok eski bir Türkçe kök sözcük olup, Türklerin göç ettikleri bölgelerde, hem doğu hem de batı dillerinde bu sözcüğe rastlanmaktadır. ‘Kap’ kök sözcüğü Kap-Kacak, Kapak, Kaput, Kapı, Kapalı, Kaplayan, Kapsayan şekillerinde halen dilimizde bulunmakta ve Ainu dilinde ‘örten deri’ olmakta ve Latince ‘başı örten şapka’ demek olan CAPELLİ (kapelli), CAPO (başkan), İngilizce CAP (kep) ve CAPTAİN (kaptan) sözcükleri hep ‘baş’ ile ilgilidir. Japonca ‘başlık’ demek olan sözcük KABUTO olup, BOŞİ sözü de ‘baş’ demektir.

Ainu dilindeki ‘yatak’ anlamına gelen SET sözü Türkçede SER (yere serilen) şeklinde bulunuyor. Japonlar ve Ainular da yataklarını yere sererler. Yere serilen hasır yatağa Japonlar TATAMİ der. Türkçede yatılan ve uzanılan yere SEDİR diyoruz. İngilizce SİT (otur) sözü ve Almanca SİTZ (otur) sözleri de yine kadim bağlara işaret etmektedirler. Fransızca CİTE (site) ve İngilizce CİTY (şehir) sözlerinde ‘sit’ kök sözcüğü bulunmakta yazılışı farklı olsa da her ikisi S sesiyle okunmaktadır. Belki de Akdeniz kıyısındaki Side şehri de “oturulan yer” anlamını taşıyor.  Japoncada oturmak eylemini belirten sözcük SUNDE olup, ‘sinmek’ ve ‘gizlenerek oturmak’ anlamları içerir.

Tüm bu ilişkili sözcüklerden hem Japonca’nın hem de Ainuca’nın Asya kökenli Türkçe ile akraba diller oldukları anlaşılmaktadır.

Kaynaklar

[1]  https://tribalingual.com/news/ainu-recognized-by-the-japenese-government/

[2]  https://www.sechaber.com.tr/asya-kitasindan-japon-adalarina/

[3]  AINU Spirit of a Northern People, W. Fitzhugh ve O. Dubreuil, University of Washington Press yayını, 1999, ABD.