ATATÜRK kurduğu çiftlikleri hazineye devretti!

Ulu önder Atatürk 1925 yılından başlayarak 13 yıl süre ile çok ciddi ve planlı çalışmalar yaparak, uygun olmayan topraklarda dahi çiftlikler kurarak  ziraata elverişli hale getirmiş ve çiftlikleri kuruluşunun amacına ulaştığını gösterdikten sonra hazineye devretmeye karar vermişti. Çünkü ziraatla ilgilenenlerin, çiftliklerin devlet elinde olursa buralardan daha rahat ve kolay faydalanacaklarını düşünüyordu.

Şimdi hep birlikte 1937 yılına gidip o gün yaşananları canlı şahitlerin bizlere bıraktıkları hatıratlar doğrultusunda inceleyeceğiz.

Hasan Rıza SOYAK hatıratında devir işleminin nasıl başladığını şöyle anlatıyor:

-…”1937 SENESİ MAYIS AYI İÇİNDEYDİ; MEMLEKET DIŞINDA BİR VAZİFE ZİYARETİNE ÇIKACAK VE İLKİN PARİS’E UĞRADIKTAN SONRA ALMANYA’YA GİDECEKTİM.”

—ÇOCUK! ÇABUK GEL, GEL DE ARTIK ŞU ÇİFTLİKLERİN DEVİR İŞİNİ HALLEDELİM. BİLİYORSUN BEN 1927 SENESİNDE, BÜYÜK NUTKUMU VERDİĞİM CELSELERDEN BİRİNDE TBMM’YE BUNLARIN PARTİYE AİT OLDUĞUNU SÖYLEMİŞTİM. BU İTİBARLA DEVİR ESNASINDA HÜKÜMETTEN, PARTİ İÇİN BİR MİKTAR PARA ALIRSAK İYİ OLACAKTIR. BAKALIM İSMET PAŞA’NIN AVDETİNDE MESELEYİ ONUNLA DA GÖRÜŞECEĞİM, EN MÜNASİP ŞEKLİ O ZAMAN KARARLAŞTIRIRIZ.

İsmet İNÖNÜ ise  çiftliklerin hazineye devredilmesini kendisinin önerdiğini söyler:

-…”BU MESELEYİ BEN AÇTIM ATATÜRK’E, ATATÜRK’LE İLK GÖRÜŞMEMDE ORMAN ÇİFTLİĞİ’NİN SATIN ALINMASI MESELESİNİ KONUŞTUK. ATATÜRK ZİRAAT VEKÂLETİ’NİN ÇİFTLİĞİ ALMAK İSTEDİĞİNİ SÖYLEDİ. O ZAMAN HATIRIMDA TAM RAKAMI KALMADI, BEDELİ MESELESİNİN KONUŞULDUĞUNU DA ORADA ÖĞRENDİĞİNİ ZANNEDİYORUM. BEN BUNA İTİRAZ ETTİM. ORMAN ÇİFTLİĞİ’Nİ YETİŞTİRMEK İÇİN ÇOK EMEK SARF ETMİŞSİNİZ, AMA HÜKUMET VE DEVLET DE BİR ÖRNEK GÖSTERMEK İÇİN GÖSTERDİĞİNİZ GAYRETİ KOLAYLAŞTIRMAK ÜZERE ÇOK EMEK SARF ETMİŞTİR. BÜYÜK ÖLÇÜDE HÜKÜMET YARDIMI İLE MEYDANA GELMİŞ BİR ESERİ TEKRAR HAZİNEYE SATMAK MUAMELESİ BİZİM İÇİN DOĞRU OLMAZ.

—NE OLACAK ÇİFTLİK?  DİYE SORDU… HAZİNEYE VER DOĞRUDAN DOĞRUYA DEDİM…

—O HÂLDE BEN VEREYİM…  DEDİ.”

Bu görüşmeden sonraki diğer görüşmeleri Hasan Rıza SOYAK şöyle anlatıyor:

-…”BEN PARİS’TEN ALMANYA’YA GEÇMEK ÜZERE HAZIRLANIRKEN ANKARA’DAN NÖBETÇİ YAVER TELEFON ETTİ. ATATÜRK’ÜN ALMANYA SEYAHATİMİ GERİYE BIRAKARAK DERHAL YURDA DÖNMEMİ EMRETTİĞİNİ BİLDİRDİ. HEMEN O AKŞAM YOLA ÇIKTIM. İSTANBUL’A VARDIĞIM GÜN ATATÜRK DE BURAYA GELMİŞ VE BİRKAÇ SAAT SONRA KARADENİZ YOLUYLA DOĞUYA DOĞRU BİR SEYAHATE ÇIKMAK ÜZEREYDİ. KENDİSİ İLE KARŞILAŞINCA,

—‘İNÖNÜ İLE KONUŞTUKTAN SONRA ÇİFTLİKLERİ, BÜTÜN TESİS VARLIKLARIYLA, HAZİNEYE HİBE ETMEYE KATİ KARAR VERDİĞİNİ’ SÖYLEDİ VE BANA ŞU TALİMATI VERDİ:

—SEN AKŞAM ANKARA’YA GİT; MEVCUDU TESPİT EDİP, BİR LİSTESİNİ YAP. AYRICA BAŞVEKİLLİĞE TARAFIMDAN BİR MEKTUP HAZIRLA. MEKTUP MÜSVEDDESİNİ İSMET PAŞAYA GÖSTERİP MUTABAKATINI AL, SONRA BANA TELGRAFLA BİLDİR…

ANKARA’DA EMİRLERİ DAİRESİNDE BİR MEKTUP VE BİR LİSTE HAZIRLADIM. MÜSVEDDEYİ BAŞBAKAN’A OKUDUM, MUVAFIK BULDU. ANKARA’DAN MEKTUBU VE LİSTEYİ TELGRAFLA TRABZON’ DA BULUNAN ATATÜRK’E ARZ ETTİM.”

Bu gelişmenin ardından Atatürk;

— 05.11.1937’ DE TRABZON’DAN BAŞVEKÂLET’E YAZDIKLARI MEKTUPLA ÇİFTLİKLERİ MİLLETE HEDİYE ETTİĞİNİ BİLDİRDİ.

“GEL SOYAK! BEN MEKTUBU BUGÜN MECLİSE ARZ ETMEKTEN VAZGEÇTİM. BUNU KASIM İÇTİMASINA BIRAKMAYI DAHA UYGUN BULUYORUM”  diye söze başladı. Şaşırmıştım.

-…”NİÇİN PAŞAM?

-…”ÖNCE BİR HUSİSİ KANUNLA CUMHURREİSİ’NİN MAAŞ VE TESİSATINDAN KESİLEN AĞIR VERGİLERİ HAFİFLETMEK LAZIM. AKSİ HALDE ÇİFTLİKLERİ DEVRETTİKTEN SONRA GEÇİNME HUSUSUNDA GÜÇLÜK ÇEKER DİYE DÜŞÜNÜYORUM. HÂLBUKİ MECLİS YARIN TATİLE GİRECEK, BÖYLE BİR KANUNU YETİŞTİRMEK İMKANSIZDIR. İNŞALLAH KASIM’DA İLK İŞ OLARAK BUNU YAPARIZ. ONDAN SONRA DA MECLİSE ARZ EDERİZ.”

-…”AMAN PAŞAM BU ÇOK YAKIŞIKSIZ BİR ŞEY OLUR. ADETA TAVİZ KARŞILIĞI HİBE GİBİ BİR ŞEY.  ATATÜRK BUNU KATİYEN KABUL ETMEZ… MÜSAADE BUYRULURSA İŞ YÜRÜSÜN….

-…”PEKİ ÖYLEYSE.” dedi ve odasından çıkarak meclise girdi.

Meclis’in 12 Haziran 1937 tarihli oturumunda Reisicumhur Atatürk’ün tasarruflarında bulunan çiftliklerin hazineye devrettiklerine dair teskeresi ile bu yüksek değerdeki hareketi şükranla TBMM’ye arz eden Başvekalet tezkeresi okundu ve büyük alkış aldı. Başbakanlık teskeresi şöyledir:

“BÜYÜK MİLLET MECLİSİ YÜKSEK REİSLİĞİNE;

REİSİCUMHUR ATATÜRK, TASARRUFLARINDA BULUNAN ÇİFTLİKLERİ HAZİNEYE İHDA BUYURDUKLARINI MELFUT (İLİŞİKTEKİ) TEZKERE İLE TEBLİĞ BUYURMUŞLARDIR. DEVLETİN ZİRAİ POLİTİKASINDA VE MEMLEKETİN ZİRAAT İNKIŞAFINDA MÜHİM AMİL OLACAK KIYMET VE EHEMMİYETTE OLAN ALİCENABANE HAREKET VE ŞÜKRAN İLE MECLİSE ARZ EDERİM.”

Daha sonra Atatürk’ün bu konuda başbakanlığa yazdığı yazı ve ekleri okundu.

Listenin okunmasından sonra kürsüye gelen Başbakan İnönü şu konuşmayı yaptı:

-…”MUHTEREM ARKADAŞLAR; ŞİMDİ BÜYÜK SEVİNÇ VE HEYECANLA DİNLEDİĞİMİZ ATATÜRK’ÜN TEBERRÜÜ YÜKSEK KIYMETLİ ÜZERİNDE EHEMMİYETLE DURULACAK ÇOK MÜHİM BİR HADİSEDİR. YÜKSEK HEYETİNİZİN VE BÜTÜN MEMLEKETİN DİKKATİNİ CELBEDECEKTİR Kİ HAZİNEYE İNTİKAL ETMEKTE OLAN BU ÇİFTLİKLER DEĞERİ MİLYONLAR İFADE EDEN BİR SERVET HALİNDEDİR. BU ÇİFTLİKLERİ ATATÜRK SENELERDEN BERİ ŞAHSİ TASARRUFU VE BİLHASSA ŞAHSİ EMEĞİYLE VÜCUDA GETİRMİŞTİR.

BU ÇİFTLİKLERİ ATATÜRK, CUMHURİYET HALK FIKRASI’NIN MALI OLARAK SAKLIYORDU. ŞİMDİ HAZİNEYE TERK ETMESİ, BİR DEFA ÇİFTLİKLERİN İSTİFADESİ KÖYLÜLER İÇİN BİR MEKTEP TEŞKİL EDİCİ BİR VASITA HALİNDE KULLANILMASI DEVLET ELİNDE AMELİ NOKTAİ NAZARDAN DAHA KOLAY MÜMKÜN OLACAĞINI ÜMİT ETMESİNDENDİR.”

‘ATATÜRK BİZE BİR DEFA DAHA KENDİ HUZUR VE RAHATININ, VATANDAŞLARIN REFAHINDA OLDUĞUNU SÖYLÜYOR’ diyerek konuşmasını tamamladı.

İNÖNÜ’nün ardından milletvekillerinden sırayla Mehmet SOMER, R.Şevket İNCE, Örge EVREN, Hüsnü KİTAPÇI, Rasıh KAPLAN, Nakiye ELGÜN, Rüşeni BARKIN, Durak SAKARYA, Berç TÜRKER, Muhiddin Baha PARS, YAŞAR ÖZEY, Cemal Hüsnü TARAY ve İ.Mehmet UĞUR kürsüye çıkarak Atatürk’ün takdire şayan davranışlarından  övgü ile söz ettiler.

Konuşmalardan sonra Dr. Cemal TUNCAY ve arkadaşları tarafından verilen iki maddelik Atatürk’ün bağışlarla ilgili telgrafı ve duyulan memnuniyeti ifade eden takrir alkışlarla kabul edildi.

Takririn kabul edilmesinden sonra TBMM Reisi Mustafa Abülhalik RENDA meclis kararına uyarak Atatürk’e şu telgrafı çekmiştir;

“MEMLEKETİN ZİRAİ KALKINMASINA YARDIM OLMAK ÜZERE YILLARDAN BERİ BİZZAT UĞRAŞARAK YETİŞTİRDİĞİNİZ ÇİFTLİKLERİ VE İÇİNDE BULUNAN FABRİKA, HAYVANAT, ÂLET VE SAİRENİN KÂFFESİNİ, ZİRAATIN İNKİŞAF VE TEKÂMÜL UĞRUNDA HÜKÜMETÇE ALINMAKTA OLAN TEDBİRLERİN MUVAFFAKİYETİNİ KOLAYLAŞTIRMAK GAYESİ İLE EMİR BUYURDUKLARI HAKKINDAKİ HABER KAMUTAY’DA DERİN HEYECAN UYANDIRMIŞ VE HİSLERİNİN VE DERİN TEŞEKKÜLLERİNİN YÜKSEK HUZURUNUZA SUNULMASINA İTTİFAKLA KARAR VERİLMİŞTİR. DERİN SAYGILARIMLA ARZ EDERİM.”

Bir başka yazımda görüşmek üzere esen kalın.

-…”EKSİKLİKLER BİZLERİN, FAZLALIKLAR DAHA ÖNCE EMEK VERENLERİNDİR… “