Atatürk’ün Tekâlif-i Milliye Emirleri

“Tekâlif-i Milliye: Fikir ve uygulama olarak, yurt ve ulus olanaklarını en kısa zamanda derleyip toparlayarak tek hedef emrine vermek.

Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık görevini üzerine almasından sonra ilk olarak en geç 10 gün içerisinde gerçekleşmesi beklenen Yunan taarruzunu karşılayabilecek kudrete sahip bir Türk ordusu oluşturmak, bunun için de askeri eksiklikleri ve ihtiyaçları gidermek amacıyla -Askeri Lojistik- konularına yoğunlaşmış, 7-8 Ağustos 1921 tarihlerinde olağanüstü bir uygulama olarak “Tekâlif-i Milliye Emirlerini” yayınlatmıştır.

Bu emirlerin uygulanması için bir numaralı emir uyarınca Tekâlif-i Milliye Komisyonları kurulmuş, bu komisyonlar aracılığı ile elde edilen kaynakları Menzil teşkilatları yardımı ile ihtiyaç duyulan cephe ve bölgelere ulaştırılması sağlanmıştır.

Tekâlif-i Milliye usulüyle her türlü ihtiyaç maddesi mazbata karşılığı bedelleri zaferden sonra ödenmek koşuluyla toplanmış, mazbataların karşılıkları da zaferden sonra hak sahiplerine ödenmiştir. Zaferden sonra bu konuda da düzenlemeler yapılmıştır.

TEKÂLİF-i Milliye Emirlerinin Tanımı ve İçeriği:

“Tekâlif-i Milliye, fikir ve uygulama olarak, yurt ve ulus olanaklarını en kısa zamanda derleyip toparlayarak tek hedef emrine vermektir (1)” Burada bahsedilen tek hedef Mustafa Kemal Paşa tarafından şöyle açıklanmaktadır:

-…”Memleket ve milletin maddi ve manevi bütün kuvvetlerini sonucun elde edilmesine yöneltmek için hiçbir tedbir ve girişimde müsamaha edilmeyerek, ne yer ve zaman ne de vatan mefhumu karşısında ayrıntıdan ibaret olan diğer düşünceler ile bağlı olmayarak düşman ordusunun yok edilmesinden ibaret olan bu tek amaca ulaşmak için zorunlu olan her şey yapılacaktır.(2)”

İşte Tekâlif-i Milliye Emirleri Sakarya Savaşı öncesinde gücü azalan ve türlü yokluklar içerisinde bulunan Türk Ordusunun ihtiyaçlarının giderilmesi ile “Ulusal Tek Hedefe” ulaşılmasını sağlamaya yönelik bir araç olmuştur. Mustafa Kemal Paşa’nın bu uygulaması bir savaşın kazanılmasında lojistik takviyenin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Hele ki Sarıkamış Harekâtı’nda lojistik yetersizlikler sebebiyle başarısız olunduğu dikkate alınırsa Mustafa Kemal Paşa’nın lojistik desteğe neden bu kadar önem verdiği kolaylıkla anlaşılacaktır.

Kapsamı ise hayli detaylı olması sebebiyle daha önceden hazırlandığı izlenimi veren Tekâlif-i Milliye Emirleri altı tür yükümlülük getirmiştir (3):

1. Tekâlif-i Milliye kapsamı içerisinde toplanılması düşünülen vergilerin bir kısmı mal şeklinde ödenen vergilerdir. (2 Sayılı Emir)
2. Bir diğer uygulama ise zorunlu iç borçlanma niteliğinde olup esasta halk ve tüccarların elinde bulunan gıda maddeleri ve ordunun ihtiyacı olan mamul ve yarı mamullerin % 40’ına devletin el koymasını içeren uygulamalardır. (3 ve 4 Sayılı Emirler)
3. Üçüncü yükümlülük ise bir çeşit hizmet vergisi olup halkın elinde bulunan taşıt araçları ile orduya ait malzemeyi yüz kilometrelik bir uzaklığa kadar ayda bir defa olmak üzere parasız nakil yapılması yükümlülüğüdür. (5 Sayılı Emir)
4. Dördüncü olarak ise getirilen bir düzenleme medeni hukuk ve miras hukukundaki genel hukuk prensiplerinin uygulanmasının bir uzantısı olarak ordunun işine yarayan bütün sahipsiz mallara el konulmasını içeren bir düzenlemedir. (6 Sayılı Emir)
5. Bir diğer yükümlülük ise halkın elinde bulunan savaş için gerekli bütün silah ve cephanenin üç gün içerisinde teslimi istenmesinden dolayı, tam anlamıyla, doğrudan bir el koyma işlemidir. (7 Sayılı Emir)
6. Son yükümlülük çeşidi ise önceden kararlaştırılmış bir ücret karşılığında bazı zanaatkârların ve bazı imalathanelerin askeri ihtiyaçları karşılamak üzere çalıştırılmasıdır. Bu uygulama, zorunlu çalıştırma sisteminden bazı çalışan ve imalathanelere belirli bir ücret ödenmesi özelliği ile ayrılmaktadır. (9 Sayılı Emir)

Görüldüğü üzere Tekâlif-i Milliye Emirleri ordunun son derece acil ihtiyaçlarının bir an önce tamamlanması için, içeriği normal koşulların vergilendirme yöntemlerinden farklılık gösteren ve topyekûn savaş stratejisine uygun olarak hazırlanmış bir acil vergilendirme usulüdür.

Tekâlif-i Milliye Emirleri: 

7-8 Ağustos 1921 tarihlerinde yayınlanan Tekâlif-i Milliye Emirleri şu şekilde dağılım göstermektedir (4):

7 Ağustos 1921’se yayımlanan;

1 sayılı emir -7- maddeliktir.

2 sayılı emir -5- maddeliktir.

3 sayılı emir -5- maddeliktir.

4 sayılı emir -4- maddeliktir.

5 sayılı emir -7- maddeliktir.

6 sayılı emir -5- maddeliktir.

8 Ağustos 1921’de yayımlanan;

7 sayılı emir -7- maddeliktir.

8 say ılı emir -6- maddeliktir.

9 sayılı emir -2-maddeliktir.

10 sayılı emir -7- maddeliktir.

7 ve 8 Ağustos 1921 tarihinde yayınlanan Tekâlif-i Milliye Emirleri şunlardır (5):

Tekâlif-i Milliye Emir No: 1.

Madde 1: 1-5-37 tarih 928 numaralı Heyet-i Vekile kararının ikinci maddesinde bazı mübayaat için en büyük mülkiye memurunun riyaseti altında maliye ve askeriye memurları ile Meclis-i İdare ve Belediye Ticaret Odası mevcut olan yerlerde ikişer azadan mürekkep bir komisyon teşkili emir buyuruluyordu. Bu komisyonlar derhal her kaza merkezinde teşekkül edecek ilaveten Kazalar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i hukuk Cemiyeti Heyet-i Merkeziye ve İdarelerinden iki aza da mezkûr komisyona aza sıfatıyla dâhil olacaklardır. Bu komisyonların ismi Tekâlif-i milliye komisyonlarıdır. Komisyonlar 11.08.37 tarihinden itibaren daima hali inikatta bulunacak ve komisyon azaları hiçbir ücret almayacaklardır. Her Komisyon iki ay müddet ile hizmet-i askeriyeden tecil edilmek üzere ikişer kâtip, dörder memur, ayrıca istihdam edeceklerdir.

Madde 2:Tekâlif-i Milliye Komisyonları bu emrin alınmasını müteakip tebliğ edilecek olan Tekâlif-i Milliye evamir-i esamisini salahiyet-i kâmile ile tatbik ile mükellef olacaklar bu suretle seferber ordu ihtiyacını temin edeceklerdir.

Madde 3: Mezkur Tekalif-i Milliye Komisyonlarından İzmit ve Bolu sancakları dahilinde bulunanların hasıla-i mesaisi Kocaeli Mıntıkası Kumandanlığına ve Zonguldak Livası,Ankara Vilayeti, müstakil Aksaray Sancağı, Konya Vilayeti, Silifke Sancağı ile bu sayılan mıntıkanın garbında kalan aksam-ı arzideki Komisyonlar hasıla-i mesaisi Garp Cephesine ve El-Cezire ve Şark Ordusu mıntıkalarındaki komisyonlar hasıla-i mesaisi mezkur ordulara ismi geçmeyen menatıktan başka olarak merkezi Anadolu’da kalan bilumum komisyonlar hasılatı Müdafaa-i Milliye’ye aittir. Merkez Ordusu adana ve Ayntap Cepheleri ihtiyacatı Müdafaa-i Milliye’ye muhtas yerlerden tefrik olunacaktır. 

Madde 4: Bilâ istisna memleket dahilindeki her komisyon bu vazifenin ifasına devam edecek ve 10 Eylül sene 337 tarihine kadar 15,20,25,30 Ağustos 337 ve 5 Eylül, 10 Eylül 337 tarihinde Müdafaa-i Milliye, Levazımat-ı Umumiye Dairesi’ne anbar mevcutları hakkında telgrafla rapor vereceklerdir. Aynı zamanda cephelere mıntıkalarında bulunan komisyonlardan Garp Cephesi Komisyonlarından Aksaray, Konya, Karahisar Livaları ile bunun cenubunda bulunan mıntıka komisyonları yakınlığına göre Konya Menzil Müfettişliğine ve bu muhitin şimalinde bulunan komisyonlar Ankara Menzil Müfettişliğine ve Kocaeli mıntıkasındakiler Kocaeli Levazım Riyasetine ve El-cezire ve Şark Ordusu mıntıkasındaki Komisyonlar mezkûr cephe Levazım Riyasetine raporlarının birer suretlerini vereceklerdir.

Madde 5:Komisyonlar aza ve memurlarından en ufak tekâsül ve suiistimali görülenler hıyanet-i vataniyye cürmü ile tecziye edileceklerdir.

Madde 6:Bir numaralı olan bu emir tekmil Kazalara Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Merkeziyelerine tebliğ edilmek üzere vilayet ve müstakil livalara ve İstiklal Mahkemelerine tekmil Ahz-ı Asker Şubelerine tebliğ edilmek üzere her ahzıasker kalem riyasetine ve cepheler kumandanlıklarına ve bilumum vekâletlere ve Ankara ve Konya Menzil Müfettişliklerine tebliğ edilmiştir. Emrin vusulü tarih ve saatini ve anlaşıldığını alan makam at telgrafla haber vereceklerdir.

Madde 7:Bu emir ve bunu müteakip verilecek Tekâlif-i Milliye evamir-i esasiyesi her tarafta en büyük mülkiye memuru tarafından vesait-i muhtelife ile neşr ve ilan edilecektir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 2.

Madde 1: Ordu ilbas ve teçhizinin tevsien tedariki için berveçh-i âti tedabir ittihaz edilecektir:  Bu tedabirin tatbikine bir numaralı evamirde muharrer olan Tekâlif-i Milliye Komisyonları memurdur. 

1. Her kazada mevcut hane adedince, birer takım çamaşır ve birer çift çarık ve çorabı nihayet 10 Eylül 37 tarihine kadar tamamen ihzar ve Komisyonlar anbarlarına idhara mecburdur. Şu suretle mesela 10 bin haneyi ihtiva eden bir kaza behemehâl 10 bin takım çamaşır ve 10 bin çarık ve çorap verecektir.
2. b. Pek fakir hanenin bu teberrudan istisnası ve bu fakirin hissesinin diğer bir zengine tahmili, derc ve teberruata memur olan Komisyonun vazifesidir.
3. Toplanan çorap ve çamaşır ve çarıklar, mahalli komisyona halk tarafından teslim edilecek ve verilen şeyler Komisyonun bir memurunun mesuliyeti altında taht-ı muhafazaya alınacak ve müteberria Komisyon tarafından teberruatı miktarını ve tarih-i teslimini mübeyyin bir makbuz verilecektir.

Madde 2:Bu emri alan her komisyon reisi memur olduğu Kazasının hanesi mevcudunu emri aldığı tarihten 10 Eylül 37 tarihine kadar verilen vazifeyi ikmal edeceğini telgrafla Levazımat-ı Umumiye ‘ye bildirecektir.

Madde 3: Hitamı teberruatta Tekâlif-i Milliye Komisyonu ziri mazbatalı üç kıta defter yaparak, bir nüshasını Levazımat-ı Umumiye ‘ye gönderecek diğer nüshalardan birisi Komisyon Reisinde ve diğeri mahalli Mal Memurunun nezdinde Müfettişler tarafından talep olununca irae edilmek üzere mevcut bulunacaktır.

Madde 4: Bu emrin tarz-ı icrasında en ufak sui-istimali görülenler hıyanet-i vataniyye cürmü ile itham edileceklerdir.

Madde 5: Bu emir bilumum Kazalara hemen tebliğ edilmek üzere vilayet ve livalara ve İstiklal Mahkemelerine bera-yı malumat Vekâletlere ve Cephe Kumandanlıklarına verilmiştir (6).

Tekâlif-i Milliye Emir No: 3.

Madde 1: Ordu ilbas ve teçhizinin tevsii için berveçh-i âti  tedabir ittihaz edilecektir: bu tedabirin tatbikinden bir numaralı emirde vazife ve sureti teşekkülleri bildirilen Tekalif-i Milliye Komisyonları mesuldür. 

1. a. Tüccar ve ahali yedinde mevcut bilumum rengi ne olursa olsun çamaşırlık bez, Amerikan, patiska, pamuk, yıkanmış yün, yıkanmamış yün, tiftik, fantezi kumaşlar hariç olmak üzere erkek elbisesi imaline salih her nevi yazlık ve kışlık kumaşlar, kalın bezler, kösele ve iğne, taban astarlığı, sarı ve siyah meşin, sahtiyandan mamul yemeni, çarık, botin, çarık imaline mahsus deri, demir, kundura çivisi, tel çivi, kundura ve saraç iplikleri, nallık demir veya mamul nal, mıh, yem torbası, yular, belleme, kolan, kaşağı, gübre ve sicim ve urgan stoklarından % 40 miktarına Tekalif-i Milliye Komisyonlarınca derhal vazıyed edilecek ve takdir-i fiyat edilerek alınan miktarı mübeyyin olmak üzere Komisyonun imza ve mühürlerine havi kuruşlu bir mazbata sahibi yedine verilecektir.
2. b. Dahildeki malzemenin bu suretle bir kısmının alınmasından mütevellit fiyat farkını tevzin için hariçten gelecek bu cins malların yüzde 10’u dahi iskelelerde aynı şerait dahilinde ordu ihtiyacatı için alınacak, yüzde 90’ına katiyen müdahale edilmeyerek eshabının emrine bırakılacaktır.
3. c. Alınan mallardan mütebaki kalan ve ithal edilecek olan bu cins stokların nakil ve füruhtu tamamiyle serbesttir.
4. Çocuk ve kadın elbiseleri ve levazımı ile lüks eşya almak suret-i katiyede memnudur.

Madde 2: Hariçten mal getiren tüccarlardan Tekâlif-i Milliye Komisyonlarına mal veren ve mukabilinde kuruşlu mazbata alan tüccarların mazbatalarında muharrer miktar istihkaklarının yüzde 20’si bilahare getirecekleri malların gümrük bedeline mahsup edilecektir.  

Madde 3: Bu muamelat hakkında da iki numaralı emrin 3. Maddesinde tavsil edildiği veçhile Komisyonlarca üç kıta defter tanzim edilecektir.  

Madde 4: Bu emre muhalefet ederek malını gizleyenler veya sui-istimali görülenler kim olursa olsun hıyanet-i vataniyye ile tecrim edileceklerdir.  

Madde 5: Üç numaralı olan bu emir derhal Komisyonlara tebliğ edilmek üzere Vilayat ve Livalara ve İstiklal Mahkemelerine yazılmış ve bera-yı malumat Vekâletlere ve Cephe Kumandanlıklarına verilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 4. 

Emr-i ahire kadar ordunun iaşesi için berveçh-i âti tedabir ittihaz edilecek ve bu tedabirin tetkikinden bir numaralı emirle sureti teşkilleri bildirilen Tekâlif-i Milliye Komisyonları mesul olacaktır.

Madde 1: Elde mevcut buğday, saman, un, arpa, fasulye, bulgur, nohut, mercimek ve kasaplık hayvanat, şeker, gaz, pirinç, sabun, yağ, tuz, zeytinyağı, çay, mum stoklarından yüzde 40’ına Komisyonlarca vazıyed edilerek anbarlara alınacaktır. Takdir edilecek fiyat üzerinde eshabı yeddine kuruşlu mazbata verilecektir.

Madde 2: Komisyonlarca derc olunan buğdayların una tahvili için Komisyonlar mıntıkalarında mevcut fabrika ve değirmenlere mütesaviyen taksimi amal edecek ve bu say meccanen olacaktır.

Madde 3: Bu hususta en ufak suiistimali görülen memurun veya tekâliften kendisini azade tutan ferdin hıyanet-i vataniyyedir.

Madde 4: Dört numaralı olan bu emir hemen Komisyonlara tebliğ edilmek üzere Vilayet ve Livalara ve İstiklal Mahkemelerine yazılmış bera-yı malumat Vekâletlere ve Cephe Kumandanlarına birer suret verilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 5.

Ordu nakliyatının temini için berveçh-i âti tedabir ittihaz edilecek, bu tedabirin tatbikinden bir numaralı emirde teşekkülü bildirilen Komisyon mesul olacaktır.

Madde 1: Cihet-i askeriyece suru muhtelife ile ordu ihtiyacı için alınan vesait-i nakliye hariç olmak üzere memlekette kalan vesait-i nakliye eshabı her ay ordu malzemesinden bir kısmını kendi vasıtasıyla yüz kilometrelik bir mesafeye meccanen nakle mecburdur. Bu naklin devam ettiği müddetçe nakliye sahibi ve hayvanatı ordu anbarından iaşe olunur.

Madde 2: Bir ay zarfında bu vazifeyi gören ferd o ay zarfında yeni bir vazife-yi nakliye almaz. Tekâlif-i Milliye Komisyonun sevk ettiği eşya veya erzak irsaliyesi zirinin malı tesellüm eden anbar tarafından tasdiki o aylık muafiyet hakkını o ferde verir.

Madde 3: “2,3,4 numaralı emirle” toplanan mevad ve erzak levazımat-ı Umumiyenin göstereceği esas askeri anbarlara Tekalif-i Milliye Komisyonları tarafından bu mükellefiyeti nakliye usulüyle sevk ve idhar edilirler.

Madde 4: Müteahhid nakliye kolları diğer halkın tabi oldukları şehri yüz kilometrelik nakliyatı meccanen yapmaya mecburdurlar.

Madde 5: Bu emri alan her Tekâlif-i Milliye Komisyonu kendi mıntıkası dâhilinde mükellefiyet-i nakliyeye dâhil olabilecek vesaitin cins ve miktarını 15 Ağustos 337 tarihine kadar Müdafaa-i Milliye Sevkiyat ve Nakliyat Müdüriyet-i Umumiyesine ve cephe mıntıkalarında bulunanlar ise sevkiyat ve nakliyata bildirilmekle beraber mıntıkasında bulundukları Menzil Müfettişliklerine veya Ordu Erkan-ı Harbiye Riyasetlerine bildireceklerdir.

Madde 6: Bu mükellefiyetlerden kaçanlar veya bu mükellefiyeti tatbikte suistimali görülenler hıyanet-i vataniyye ile tecziye olunacaklardır.

Madde 7: Beş numaralı olan bu emir hemen Tekâlif-i Milliye Komisyonuna tebliğ edilmek üzere bilumum Vilayet ve Livalara yazılmış ve İstiklal Mahkemelerine ve bera-yı malumat Vekâletlere ve Cephe Kumandanlıklarına birer suret verilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No:6.

Madde 1: İki, üç, dört numaralı Tekâlif-i Milliye emirlerinde tedariki bildirilen eşya ve erzak cinsinden muhtelif mahallerde mevcut emval-i metrukeye Tekâlif-i Milliye Komisyonlarınca vazıyed edilecek, miktarı tespit ve fiyatı takdir olunarak kuruşlu bir mazbata mahalli mal sandığına verilecektir.

Madde 2: Emval-i metrukeden bu suretle alınanlar için Tekâlif-i Milliye Komisyonları evvelki emirlerde bildirildiği veçhile üçer kıta muntazam defter tutacaklar bunun bir suretini Levazımat-ı Umumiyeye göndereceklerdir.

Madde 3:  Alınan emval-i metruke cins ve miktarları 10 Eylül 37 tarihine kadar Müdafaa-i Milliye Levazımat-ı Umumiye Dairesine Tekâlif-i Milliye Komisyonları tarafından telgrafla bildirilecektir.

Madde 4: Emval-i metrukenin derc ve idharında tekâsül ve suistimali görülenler ve tekâlifi kendi malı imiş gibi tesahüp etmeye kalkanlar hıyanet-i vataniyye cürmü ile itham edileceklerdir.

Madde 5: Altı numaralı olan bu Tekâlif-i Milliye emri hemen Komisyonlara tebliğ edilmek üzere bilumum Vilayet ve Livalara ve İstiklal Mahkemelerine yazılmış bera-yı malumat Vekâletlere ve Cephe Kumandanlığına yazılmıştır.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 7.

Madde 1: Cins mezhep, sunuf ve meslek tefrik edilmeksizin bilaistisna herkes zirde – üçüncü madde- cinse ve nevi muharrer esliha ve cephane ile alât-ı carihayı her mahalde iş bu emrin tarih-i neşrinden itibaren üç gün zarfında mahalli Tekâlif-i Milliye Komisyonuna makbuz mukabilinde teslim etmek suretiyle hükümete terk ve teberru edecektir. Harbin hitamında iş bu esliha bir hatıra olmak üzere aynen eshabına iade olunacaklardır.

Madde 2: Dördüncü günü sabahından itibaren zikrolunan silah ve cephaneyi sakladığı ve hile istimal ederek teslim etmediği tahakkuk edenler ve esliha derc ve cem taharrisinde suiistimal ve harekette bulunanlar idam olunur.

Madde 3: Teslim edilecek esliha ve cephane şunlardır:

Ma’cephane her nevi mükerrer ateşli tüfek, kasatura veya süngü ve cephaneler filinteleri yani her nevi Osmanlı mavzerleri küçük ve büyük çaplı her nevi Alman, Belçika tüfekleri, her nevi Avusturya tüfeği, Avusturya ve Bulgar manlihirleri, her nevi İngiliz tüfeği, her nevi Rus tüfekleri, her nevi Fransız, Romanya, Sırp, Japon, Yunan martin büyük ve küçük çaplı tüfekleri (Av tüfekleri, tabancalar ve bunlara mahsus cephaneler müstesnadır.) 

Her nevi kılıç ve palalar, bunlardan bir kıymeti mahsusayı haiz olanlar Komisyonların mesuliyeti altında ve vesika mukabilinde eshabına terk olunacaktır.

Madde 4: Tarih-i ilanın 4. Gününden itibaren hükümet-i mülkiye, askeriye 3. Maddede muharrer esliha ve cephaneyi bulmak için lüzum gördüğü haneleri vesair mahalleri usulü kanunisi dâhilinde taharri edecektir.

Madde 5: Tekâlif-i Milliye Komisyonları işbu emrin ahalice tamamen tebliğini temin edecek ve silahını teslim edeceklerin bulunduğu yerlerle Komisyonların münakit olduğu mahal arasındaki mesafeye ait mühlet-i müddet olarak verilen üç güne zam edeceklerdir.

Madde 6: Tekâlif-i Milliye Komisyonları topladıkları esliha ve cephane cins ve miktarlarını Müdafaa-i Milliye Harbiye Dairesine bildireceklerdir.

Madde 7: İşbu emir evvel emirden Kastamonu, Çorum, Yozgat, Kayseri, Niğde, Konya ve Silifke Vilayet ve Mutasarrıflıklarını bu devairin garbındaki Vilayet ve Elviyede tatbik edilmek üzere makamat-ı aidesine tebliğ edilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 8.

Madde 1: Tekalif-i Milliye Komisyonları her mahalde mevcut benzin, vakum, gres, makine, don, saatçı, balık yağları, vazelin,otomobil kamyon lastiği, sulüsyon, buji, soğuk tutkal, Fransız tutkalı, telefon makinesi, kablo pil, çıplak tel, mücerret ve bunlara müteferri malzeme, asit sülfrik miktarını tahkik ve tespit ile mevcut stokların yüzde 40’ına vazıyed edecek ve eshabına esmanı mukabilinde mazbata verecektir.

Madde 2: Balâda cinsleri mezkur malzemeden hariçten memlekete getirilenlerin gümrük resminden başka yalnız yüzde 10’u kuruşlu mazbata mukabilinde mezkur Komisyonlar tarafından alınabilir. Bu suretle emvali alınanlara verilecek mezabıtın yüzde 20’si gümrük resmine mahsup edilir.

Madde 3: Tekalif-i Milliye’den alınacak berveçhi bala malzemenin yüzde 40’ının derc ve cem’i her Komisyon tarafından nihayet 10 Eylül 337 de ikmal edilmiş bulunacak ve 15,20,25,30 Ağustos ve 5 Eylülde derc ve cem olunanların cins ve miktarlarını Müdafaa-i Milliye Harbiye Dairesine bit telgraf bildireceklerdir.

Madde 4: Orduların bu malzemeden sureti istifadesi Müdafaa-i Milliye Vekâletince tespit olunacaktır.

Madde 5: İşbu malzemeden mevcudunu gizleyenler ve tariki hileye sapanlar hakkında Hıyanet-i Vataniyye Kanunu tatbik olunur.

Madde 6: İşbu emir bilumum Vilayat ve Livalara, Cephe Kumandanlıklarına, Vekâletlere tebliğ edilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 9.

Madde 1: Tekâlif-i Milliye Komisyonları hudutları dâhilinde mevcut demirci, marangoz, dökümcü, tesviyeci saraç, arabacı esnafı ve imalathaneleri ile bu esnaf ve imalathanelerin kabiliyeti imali yelerini tespit ve gerek bunlar ve gerek kasatura, kılıç, mızrak ve eyer yapabilecek sanatkârlar isimleri zikredilmek üzere miktarlarını Müdafaa-i Milliye Vekâletlerine bildirileceklerdir.

Madde 2: İşbu emir bilumum Vilayat ve Livalara, Cephe Kumandanlıklarına ve Vekâletlere tebliğ edilmiştir.

Tekâlif-i Milliye Emir No: 10.

Seferber ordunun vesaiti nakliyece olan ihtiyacını tevsien temin ve ikmal için berveçh-i ati mevad süratle tatbik olunacaktır.

Madde 1: İşbu emri tebellüğ eden Tekâlif-i Milliye Komisyonları kendi mıntıkalarında bulunan ve cinsleri atide tasrih olunan bilcümle vesaiti nakliyenin yüzde 20’sine vazıyed edeceklerdir.

Vesaiti nakliyenin cinsleri:

1. a. Dört tekerlekli yaylı arabalar
2. Dört tekerlekli at ve öküz ve kağnı arabaları… Arabalar bilumum teçhizat ve hayvanları ile beraber olacaktır.
3. Binek ve topkeşan hayvanat
4. Ester ve mekkare hayvanatı
5. Deve
6. Merkep

Madde 2: Bu emri alan Tekâlif-i Milliye Komisyonu mıntıkasındaki bilumum vesaiti nakliye miktarını mümkün olduğu kadar çabuk tespit edecek ve nihayet 10 Eylüle kadar mıntıkasındaki vesaiti nakliyenin en sağlamlarından yüzde 20 sini derc, cem etmiş olacaktır.

Madde 3: Vazıyed olunan her vesaiti nakliyenin fiyatı Komisyon tarafından bittahkik vesaiti nakliyesi alınan Kasabanın Belediye Reisine Karyelerde Heyet-i İhtiyariyeler tarafında o mahaldeki ahali üzerine servetleri nispetinde tarh ve tevzii edilerek istifa olunacaktır. Vesait-i nakliyesi alınanların paraları bu suretle Belediye ve Heyet-i İhtiyariyeler tarafından tesviye edilecek ve buna mukabil eshabından alınacak makbuzlar da tasdik olunarak Tekâlif Komisyonlarına tevdi edilecektir.

Madde 4: Komisyonlar tarafından derc olunan vesait-i nakliye o mahaldeki Ahz-ı Asker şubelerine teslim olunacaktır. Şuabatın tesellüm ettikleri bu vesait-i nakliyeden arabalar ve hayvanlar mümkün ise ve sahipleri mükellefinden ise sahipleri ile değil ise mükellefin meyanında araba ve hayvan sevk ve idaresine aşina ikmal efradından müntehap neferlerle idare olunacaktır. Bu vesait-i nakliye Şuabat Merkezinde toplanacak ve şubelerce iaşe ve muhafaza edilecektir.

Madde 5: Her Ahzıasker Şubesi, şubede toplanan vesait-i nakliyenin cins ve miktarını 15,20,25 Ağustosta ve 10 Eylül tarihlerinde Müdafaa-i Milliye Vekaleti Ordu Dairesine telgrafla bildirecektir.

Madde 6: Bu hususta müsamaha ve suiistimalde bulunanlar hıyanet-i vataniyye cürmü ile tecrim olunacaklardır.

Madde 7: 10 numaralı olan bu emrin vusulü tarihi ve saati telgrafla ordu dairesine bildirilecektir.  İşbu emir bilumum Vekaletlere, Garp ve Merkez Ordusu Kumandanlıklarına, Canik, Amasya, Tokat, Sivas, Kayseri, Niğde, Konya, İçeli Vilayet ve Livaları ile bunların Garbında bulunan bilumum Vilayet ve livalara ve işbu mıntıkalardaki Ahzıasker Heyet ve Kalem Riyasetlerine ve İstiklal Mahkemelerine tebliğ olunmuştur.

Büyük Millet Meclisi Reisi Başkumandan Mustafa Kemal.”

Tekâlif-i Milliye usulüyle her türlü ihtiyaç maddesi mazbata karşılığı bedelleri zaferden sonra ödenmek koşuluyla toplanmış, mazbataların karşılıkları da zaferden sonra hak sahiplerine ödenmiştir. Zaferden sonra bu konuda da düzenlemeler yapılmıştır.

Örneğin, 11 Eylül 1922 tarihli bir kararname ile de Tekâlif-i Milliye mazbataları herhangi bir düzenlemenin olmaması ve askeri malzemeleri taşırken telef olan hayvanlar konusunda hayvan sahiplerinin zararlarının karşılanması için daha önceden düzenlenmiş olan 23 Kanunuevvel 1331 (5 Ocak 1916) tarihli kanunun uygulanmasında tereddüt edilmesi sebebiyle Hükümet konuyu Büyük Millet Meclisi’nin takdirine bırakmayı uygun görmüştür.

14.1.1339 (1923) tarihinde ise Bakanlar Kurulu mazbataların karşılıklarının ödenmesi ile ilgili bir kanun tasarısı daha hazırlamış, mahsup edilecek borcu olmayanların mazbatalar içeriğinin yüzde yirmi beşinin peşin ödenmesi,  adı geçen yıl bütçesinde ise mazbata karşılıklarının ödenmesi için 2 milyon liralık ödenek ayrılması öngörülmüştür.

1340 (1924) yılında ise kaybedilen mazbataların yerine verilen ikinci mazbatalara ait ödemelerin nasıl yapılacağı ile ilgili olarak Büyük Millet Meclisi, Başbakanlık ve Maliye Bakanlığı arasında konuyla ilgili aylar süren yazışmalar yapılmış, sonunda Büyük Millet Meclisi Başkanlığı bu mazbatalara ait ödemelerin 3 Nisan 1340 tarih ve 459 numaralı Mahsub-u Umumi Kanunu’nun yedinci maddesine göre yapılmasını bildirmiştir. (Bakınız: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü , “Tekalif-i Harbiye ve Tekalif –i Milliye Örneklerinde Savaş Dönemleri Mali Politikaları” Cezmi Tezcan, Ankara2005, Sf:141)

KAYNAKÇA:

1. Cemal Kutay, Büyük Zaferin Yapısında Tekâlif-i Milliye, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1972,s.248; Gazi Mustafa Kemal, Nutuk,1927 Baskı, s.381.
2. Özalp, a.g.e., s.190
3. Müderrisoğlu, a.g.e., s.376-377.; Kayıran, a.g.m.,s.650-651.; TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt III, s.142, 210-214, 310-327; Kutay, a.g.e.,s.253-254
4. Akif Tural, “Tekalif-i Milliye (Halka Borcu Kalmayan Devlet)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt XI, Temmuz 1995, Sayı 32, s.540; Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, Atatürk Araştırma Merkezi,Ankara 1991,s.414-424; Hakimiyet-i Milliye, 12 Ağustos 1921.
5. Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1991,s.414-424; Açıksöz,10-11 Ağustos 1921; Hâkimiyet-i Milliye, 12 Ağustos 1921.
6. ATASE A., İSH-17, 1287, 135.