Hiç bilinmeyenleriyle “10 KASIM 1938” – 3.Bölüm

-12 KASIM 1938 GÜNÜ ÖĞLEDEN ÖNCE, BAŞBAKAN BAYAR BAŞKANLIĞINDA YENİ HÜKÜMET ÜYELERİ, PEMBE KÖŞK’E GİDEREK CUMHURBAŞKANI İNÖNÜ’YE KENDİLERİNE KARŞI GÖSTERDİĞİ GÜVENDEN ÖTÜRÜ  TEŞEKKÜR ETTİLER.

Aynı gün saat 16.00’da hükümet, Başbakanlık binasında Cumhurbaşkanı İnönü başkanlığında ilk toplantısını yaptı. Hükümetin ilk toplantısında cenaze töreni ile ilgili hazırlıklar, alınacak önlemler değerlendirildi. Ankara’da düzenlenecek cenaze töreninin 21 Kasım 1938 günü yapılması kararlaştırıldı.

23 Kasım 1938 günü Ramazan Bayramı’ydı. Tören programı hazırlanırken bayram tarihine dikkat edilip edilmediği yönünde bilgi bulunmamaktadır. Ancak törenin gerçekleştirildiği 21 Kasım’dan 28 Kasım’a kadar, 23 Kasım’da başlayan Ramazan Bayramı nedeniyle okullar tatil edildi ve törenden iki gün sonra başlayan 1938 yılının Ramazan Bayramı, Atatürk’ün ölümü nedeniyle tüm ülkede mateme dönüştü.

-13 KASIM 1938 GÜNÜ CENAZE TÖRENİ İLE İLGİLİ İLK GENELGELER ASKERİ VE SİVİL BÜROKRASİYE GÖNDERİLDİ.

*İçişleri Bakanlığı gönderdiği genelgede “tedfin” (gömme) töreninin 21 Kasım 1938 günü Ankara’da yapılacağını, tören ile ilgili ayrıntıların daha sonra iletileceğini, vilayetlerin yapacağı hazırlıkları bildirdi. Bakanlık, her vilayetten, belediyeden, partiden ve halktan belirlenecek birer kişiden oluşacak üç kişilik bir heyeti 21 Kasım’da düzenlenecek törene göndermelerini, heyetin frak ya da takım elbise giymesini istiyordu. Ayrıca 21 Kasım’ı 22 Kasım’a bağlayan gece Atatürk büstü ve heykeli olan kasaba ve şehirlerde büstün veya heykelin çevresinde altı oku temsilen altı meşale yakılması, 21 Kasım günü saat 16.00’da tüm şehirlerde tören için hazırlık yapılması isteniyordu. Yine aynı genelgede, 21 Kasım günü dükkan, mağaza ve gazinoların kapanmasının arzu edildiği bildiriliyor ancak bunun mecbur tutulmaması, bu hususun “telkin” yoluyla sağlanması isteniyordu. Genelge, kaymakam ve valilerin görev başında olmaları, asayişi sağlamak için hazırlıklı bulunmaları yönünde uyarı ile sona eriyordu.

*Dış İşleri Bakanlığı tarafından hazırlanacak cenaze töreni programının ve krokisinin, basımından sonra gönderileceği belirtiliyor ve  hazırlık yapılabilmesi için programın ana hatları sıralanıyordu. 19 Kasım günü Dolmabahçe Sarayı’ndan başlayarak 21 Kasım günü Ankara’da yapılacak törene dair ayrıntılar aktarılıyordu. Cenazede tabutu, top arabasına bindirip, indirecek 12 generalin ismi bile belirlenmişti. Genelgede ayrıca Cenaze alayına Birinci Ordu Müfettişi Fahrettin Altay’ın komuta edeceği duyuruluyordu.

-13 KASIM 1938 GÜNÜ ÖĞLEDEN ÖNCE DIŞ İŞLERİ BAKANLIĞI GENEL SEKRETERİ NUMAN MENEMENCİOĞLU BAŞKANLIĞINDAKİ KOMİSYON TOPLANDI.

Toplanan komisyon 14.00’e kadar çalıştı. İki saat süren Bakanlar Kurulu toplantısının ardından Dışişleri Bakanı Saraçoğlu ve Başbakan Celal Bayar, Menemencioğlu’nun evine giderek komisyonun aldığı kararları gözden geçirdiler.  

Gözden geçirilen program, Dışişleri Bakanlığı Protokol Dairesi tarafından hazırlanmıştı. On dört sayfadan meydana gelen “Atatürk’e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Program” da İstanbul ve Ankara’da yapılacak olan törenlerle ilgili olarak  planlanan tüm süreç ayrıntılarıyla belirtilmişti. Tüm tören bu program çerçevesinde yapılmıştır.

Program, 16 Kasım 1938 gününden itibaren Dolmabahçe Sarayı Merasim Salonu’nda Atatürk’ün katafalkının belirlenen protokol sıralamasına göre üç gün boyunca ziyarete açılmasını, 19 Kasım 1938 günü sabah saat 08.30’da cenazenin Dolmabahçe Sarayı’ndan alınmasını, cenaze kortejini, güzergâhı, Yavuz Zırhlısı’na bindirilişini, İzmit’e varışını, daha sonra tren güzergâhında yapılacakları, Ankara’daki karşılamayı, Meclis’ten Etnografya Müzesi’ne doğru güzergâhı ve korteji ayrıntıları ile belirliyordu.

 “Atatürk’e Yapılacak Cenaze Törenine Ait Esas Program” dönemin gazetelerinde de yayınlandı.

-13 KASIM 1938 GÜNÜ ÖĞLEDEN SONRA BAKANLAR KURULU CUMHURBAŞKANI İNÖNÜ’NÜN EVİNDE BİR KEZ DAHA TOPLANDI.

Bakanlar Kurulu toplantısında, Atatürk’ün cenazesinin kendisine layık bir anıt kabir yapılıncaya kadar Etnografya Müzesi’nde kalması kararlaştırıldı.

Böylelikle Bakanlar Kurulu, Atatürk için bir “Anıtkabir” yapılmasına karar verdi. Etnografya Müzesi, “MUVAKKAT KABİR”  tabiri kullanılarak geçici kabir yeri olarak belirlendi. Hükümet, Atatürk’ün cenaze töreni için yapılacak sarfiyat hakkında kanun tasarısını Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sundu. Kanun tasarısında hükümet, Atatürk’ün naaşının Ankara’ya nakli, Ankara’daki cenaze töreni, buraya gelecek olan askeri kıtaların nakli ve iskân masraflarının yanında, tören için ülkeye gelecek yabancı konukların misafir edilmeleri için yapılacak masraflar için Ziraat Bankası’ndan 500 bin liralık kredi açılmasını istiyordu.