Mustafa Kemal’in doğduğu ev

Mustafa Kemal’in Selanik’te doğduğu evin eski halini görmekteyiz.

Bu resim, Prof. Dr. Afet İNAN ‘nın “ATATÜRK HAKKINDA HATIRALAR VE BELGELER” adlı kitabındadır. Altında da şu yazı bulunur: “M. Kemal ATATÜRK ‘ün Selanik’te doğduğu ev. Bugün müzedir. Yandaki küçük ev babası öldükten sonra oturdukları kısımdır.

Mustafa Kemal’in doğduğu evin kira evi mi olduğu, yoksa babası tarafından mı yaptırıldığı hususunda çelişen bilgiler verilir. Bu yazımımda sizlerle ulaşabildiğim çelişen bilgileri paylaşacak ve günümüzde müze olarak kullanılan Ulu Önderimiz Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK ‘ün gözlerini açtığı bu ev hakkında bilgi sahibi olacağız.

1961 yılına kadar yayınlarda bu evin, Ali Rıza Efendi tarafından, ticarete atıldıktan sonra inşa ettirildiği belirtilir. Yalnız bu tarihte Faik Reşit UNAT, evin bir vakfa ait olduğunu, Ali Rıza Efendinin burada kiracı olarak bulunduğunu ileri sürer.

Enver Behnan ŞAPOLYO ise “KEMAL ATATÜRK VE MİLLİ MÜCADELE TARİHİ” adlı eserinin 17 sayfasında, 1922 yılında Zübeyde Hanımla yaptığı görüşmeyi naklederken, Mustafa Kemal’in annesinin kendisine:

“RAHMETLİ RIZA EFENDİ, SELANİK’TEKİ EVİMİZİ BOSTAN DENİLEN BİR ARSANIN ÜZERİNE YAPTIRMIŞTI. BUGÜN BURASI SELANİK’İN ISLAHANE SEMTİNİN (AHMET SUBAŞI) MAHALLESİNE DÜŞMEKTEDİR” dediğini yazar.

Genç ŞAPOLYO, ATATÜRK ‘ün çocukluk arkadaşı Kütahya Milletvekillerinden Hacı Mehmet SOMER ‘in de:
“KERESTE TİCARETİNE BAŞLADIKTAN SONRA ALİ RIZA EFENDİ KAZANDIĞI PARA İLE ISLAHANE SEMTİNDE AHMET SUBAŞI MAHALLESİNDE ÜÇ KATLI, İKİ DAİRELİ BİR EV YAPTIRDI.” Dediğinden bahseder.
Mustafa Kemal’in kız kardeşi Makbule ATADAN ‘da:
“EVİN BABASI TARAFINDAN YAPTIRILMIŞ OLDUĞUNU SÖYLER.”
Fakat Türk Tarih Kurumu üyelerinden Faik Reşit UNAT, 1961 yılında Ankara’da toplanan VI. Türk Tarih Kongresinde sunduğu bir bildiride:

“BU EVİN VAKIF EVİ OLDUĞUNU, ALİ RIZA EFENDİ TARAFINDAN YAPTIRILMIŞ OLMASINA İMKÂN OLMADIĞINI VE ORADA KİRACI OLARAK OTURDUKLARININ ANLAŞILDIĞINI” ileri sürer.

Bu evin tapu kayıtlarını, Ankara’da Vakıflar ve Tapu Kadastro Genel Müdürlükleri ve Selanik’te Makedonya Cemiyeti arşivlerinde mevcut belge ve kayıtlar üzerinde araştırdığını söyleyen tarihçi UNAT:

“BULDUĞUM EN ESKİ KAYIT 5 MAYIS 1286 (17 MAYIS 1870) TARİHİNİ TAŞIYAN VE SELANİK EFKAF MÜDÜRLÜĞÜNCE TAHSİL EDİLMİŞ BULUNAN (İCARE-İ SENEVİYYE) YE AİT BİR MAKBUZUN DİP KOÇANIDIR. BURADA EVİN TATİN OLUNAN MAHALLE (KOCA KASIMPAŞA MAHALLESİ) VE HUDUDU BUNU TAKİP EDEN TAPU KAYITLARINA TAMAMEN MUTABIKTIR.”

Faik Reşit UNAT, bu kayda Selanik Makedonya Cemiyeti arşivinde rastladığını ve o tarihte henüz Ali Rıza Efendi ile Zübeyde Hanımında evli bulunmadıklarını ekler. Ayrıca bu Vakıf hakkında incelediği en eski vesikanın Ağustos 1284 (1868) tarihini taşıdığını, Selanik Vakıflar Müdürlüğünce yapılmış olan bu tespite göre de bu evin Koca Kasımpaşa mahallesinde sakin İbrahim Zühtü Efendi İbn-i Selim Ağa adında birine ait iken aynı mahalle halkından Abdullah Ağa İbn-i Ali ile zevcesi Ümmü Güm binti Ömer Ağaya ferâğ olunduğunun anlaşıldığını, Selanik Tapu kayıtlarına göre bunların sahipliğinin 1899 yılına kadar devam ettiğini ve ATATÜRK ‘ün doğduğu sırada ailesinin bu evde kiracı olarak oturduğunu kaydeder.

UNAT tarafından hazırlanan bildiride, Mustafa Kemal’in 27 yaşında iken doğup büyüdüğü bu evi satın almış olduğu da belirtilir ve bu konu da şu bilgi verilir:

“Şimdi aslı Selanik’te Makedonya Cemiyeti arşivinde bulunan 1908 yılına ait tapu muamele defterinin 7 Mart günü vukuatına ait sahifesinde, Fatma hanıma ait hisselerin (TABAA-İ DEVLET-İ ALİYYEDEN KOCAKASIMPAŞA MAHALLESİNDE ERKÂNIHARP KOLAĞALARINDAN MUSTAFA KEMAL BEY BİN ALİ EFENDİ) tarafından elli altın karşılığında satın alındığını, Kerime ve Emine hanımlara ait hisselerin ise uhdelerinde ibka olunduğunu buluyoruz ve anlıyoruz ki:

“ATATÜRK 27 YAŞINDA İKEN BABASININ ÖLÜMÜNDEN PEK ÇOK SONRA, DOĞDUĞU GÜNDEN BEERİ İÇİNDE YAŞADIĞI EVİ MÜTEVAZI TASARRUFLARIYLE AİLESİNE MAL ETMEK İSTEMİŞ VE ŞAHSEN SATIN ALMIŞTIR.”

Diğer dörtte bir hissenin üzerinde sonradan herhangi bir muamele yapılmış ve evin bütünün ATATÜRK ‘e geçmiş olduğuna dair bir kayıt yoktur. Tabiatıyla ev, Balkan Harbinden sonra hemşiresi İstanbul’a gelince terk edilmiş ve Lozan Antlaşması gereğince de mülkiyeti gayri mübadil olarak Yunan Hükümetine intikal etmiştir.
Elde edilen sonuçlar:

ATATÜRK ‘ün evinin söylendiği gibi bir müddet kereste ticareti yapmış olan Babası tarafından inşa ettirilmemiş olduğunu gösterir. Belli ki Ali Rıza Efendi bu eski evi, sahipleri nam ve hesabına tamir ettirmiş olabilir. Bu evin Mustafa Kemal tarafından satın alınma tarihi de 7 Mart 1908 olarak, Ankara’da 1967 de yayınlanan VI. Türk Tarih Kongresi, Kongreye sunulan bildiriler adlı eserin S:561 de gösterilir.

Ayrıca Prof. Dr. Afet İNAN, ATATÜRK ‘ün Selanik’teki evi hakkında kendisine zaman zaman geniş bilgi verdiğini, fakat hiçbir zaman bu evi kendisinin satın aldığından bahsetmediğini bizzat beyan etmiştir. İNAN ‘ın bu beyanına istinaden, Sayın Mehmet ÖNDER ’in 1970 tarihinde Ankara’da Türk Tarih Kurumunca yayınlanan “ATATÜRK EVLERİ” adlı değerli eserinin ön sözünde şu satırlar yer almaktadır:

S:8, ATATÜRK ‘ün kız kardeşine söylediği bir sözü hatırlıyorum. Selanik’teki evlerine karşılık kız kardeşi İstanbul, Bebek’te bir yalı almıştı. Makbule Hanım bazen bunu kâfi görmez ve mübadeleden daha başka mülk edinmeyi isterdi. Mustafa Kemal ATATÜRK ‘ün cevabı şu olurdu:
-…”BİZİM BABADAN KALMA BU İKİ EVİMİZDEN BAŞKA BİR ŞEYİMİZ YOK Kİ, DAHA FAZLASINI İSTİYORSUN MAKBULE!…”

EKSİKLİKLER BENİM FAZLALIKLAR DAHA ÖNCE EMEK VERENLERİNDİR. BİR BAŞKA YAZIMDA GÖRÜŞMEK ÜZERE ESEN KALINIZ.

Bu yazı www.sechaber.com.tr için yazılmıştır. Bu yazının kaynak gösterilmeden kopyalanması ve kullanılması “5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası“na göre suçtur.