Suluca Karahöyük’ten Hacıbektaş’a Türk Kozmogoni

Anadolu’da ilk çağlarda yaşayan eski kavimlerin kutsal pınarları, zaman içinde Hristiyan azizlerin pınarları (Hagiosma-Ayazma) halini almış, Türklerin Anadolu’ya göçü ile bu kutsal alanlar Orta Asya inanışlarının ve zamanla Müslüman Türk pınarları olmuş.

Orta Asya’dan gelen ikinci göç dalgasıyla Anadolu’ya gelen Türkler, Bizans’ın kutsal kabul edilen Bozok havalesine yerleşmişlerdir.

Bizans’ta – Ayazma (kutsal kaynak, pınar)

-Merkad (kutsallar için uyulacak yer)  olarak kabul gören suluca Karahöyük, Türkmen aşiretlerinin arzusu ile eşleşmiş bir yerdir.  Bölgede görülen inanç ritüellerindeki müzik aletleri de tambur, flüt M.Ö. 2300 tarihinden beri Etiler’de ve Proto Hititlerde görülmektedir.

Suluca Karahöyük köyü Bizans döneminde, Hadios Haralanbos manastırı olarak Anadolu inanç sistemi içinde humanist bir özelliğe sahip merkez konumundadır. Hacıbektaş türbesi içinde Seklan adlı bir Payen (pagan) inanç merkezinin varlığından  A.w.Hascluk ( Bektaşilik Tezleri) adlı eserinde bahseder.

Strobon ‘un (Quemase) Helen dilinden çevirisi Vanese – Marimene ana kraliçe, dergah devleti olarak tarif edilir.  (1)

Strabon’a göre, Vanesa dergah devletciğinin yılda 100 Talenton geliri mevcuttu.

-Talenton: Antik bir ölçü birimi günümüz karşılığı 20 kg gümüştür.

Ana tanrıça ( Ma) denize gömülmüş olan Atlantisi sembolize etmektedir. Luvi dilinde Mara (deniz) anlamına gelmektedir ve halen kullanılmakta olan Marmara adı ana tanrıça Ma’nın denizi anlamındadır.( 2 )

Anadolu’da ana tanrıçaya  (Ma) adanmış çok sayıda şehir devletçikler vardır. başlıcaları şunlardır:

-Komana (Eşkisehir, Seyitgazi)

– Komana (Tokat)

-Komana (Adana)

-Komagene (Adıyaman)

-Komania(Çanakkale)

-Komama(Antalya,Burdur)

-Vanesa – marimene (ana kraliçe) (Suluca – Karahöyük)

Geçmişin izleri günümüze bazı mezar taşı ve sembollerle taşınmıştır.

Bu şehirlerin içerisinde Eskişehir Seyitgazi’daki Battalgazi dergahı da Anadolu’da M.Ö zamanlarına kadar uzanan bir inanç merkezidir. Bu merkez alevi-bektaşilikte kadın ananın mağbedidir. Bizans’tan kalan bir inanç merkezidir.

Burada her yıl düzenlenen -Haccı-Ekber inanç töreni yapılır. Pir Hacıbektaş’ın da bu törenlere her yıl katıldığını biliyoruz.  Ayrıca kalenderiler, Vefailer, Melamiler, Babailer, Işıklar, Bedredtinler ve Bektaşiler törenlere katılanlardır.

Battalgazi Türbesi, Anadolu’nun inanç mağbedi sıralamasında ilk sırayı alırken, ikinci sırayı Vanesa Suluca Karahöyük almıştır.

Tarihçi Ziya ve Fuat beylerin araştırmalarında Alman etnografikler tahtacılık, kızılbaşlık diye bilinen inanç sistemini Karya,Likya,Paplogonya inanç sisteminin bir bakiyesi olarak gördüklerini söyler.

M.Kozvini  (1200) göre cem merasimi Türklerin eski inancı Kam’dan kalan bir bakiyedir. Ord.Prof. Hilmi Ziya’ya göre Alevilik, Babailik, Tahtacılık, Bektaşilik eski Türk inançlarının bir bakiyesidir.

Türklerin eskiden beri inanç önderlerine Baba ,Ata, Ade diyorlardı.

-Atam Gök – Anam Yer !

Türklerin eski inançlarından biri de Mani’ciliktir. (Işık, aydınlatan, üç ödki, nom, iki yıldız.) Mani inancının temellerinden biri olan üç mühürdür (Ağız mührü, Elin mührü, Kalbin mührü’dür).

Bektaşilikte (Dilin pek , Elin tek , Belin berk tut) olarak yer bulmuştur.

(3)Mani inancındaki kuş metamorfozu da; Hoca Ahmet Yesevi’de TURNA , Hacıbektaş’ı Veli’de GÜVERCİNdir.(4)Mani’cilik kimi tarihçilere göre şamanizm, fakat aslında birbirinden farklıdır. Manicilik de kişi içindeki iyilik ve kötülükle savaşır. İyilik galip gelirse BURKAN ( tanrılaşır) Tanrıya erişir.

İnançta Dualizm Çin’deki ying yang (M.Ö 25) sisteminin temelini teşkil eder.

Türkler’de ise inançtaki bu iki kutupluluk (Düalizm) Ak (yer) ve göktür.

Bektaşilik kozmogonindeki düalizm Pir Hacıbektaş-ı velinin kucağındaki aslan ve ceylanla ifade edilmiştir. Yine kadim Türk ananelerinde oymak beyleri dini (inanç) liderleridir. Alevilikteki “dedelik” makamı gibi.

Türklerin eski inanç sisteminden İslamiyet’e geçmelerinde İslam’ın beş şartının dördü uyum içindedir. Zekat hariç kafirun suresindeki:  -“sizin dininiz size, benim dinim banadır.” 6.ayeti  Türklerin payen ruhunu okşamış ve etkili olmuştur.

Alevi-bektaşi inancı binlerce yıllık Türk atasının sosyal yaşam inancının devamı, yaşam özünün günümüze ulaşmış  bakiyesidir.

İbrahim gök / Hacıbektaş 2020

*Hagios: Yunanca kökünde kutsaldır. Dilimize Hacı olarak girmiştir.

**Turna: Semah dönerken temsil edilendir.

Kaynaklar:

1-Hilmi Ziya Ülken(Anadolu Kültürü)

2-Ezoterik Öğretiler cilt 2 sayfa 96

3-İrene Melikoff ( Uyur idik Uyandık) sy-129

4-Fuat Köprülü – Vilayetname (Kuş metamorfozu) sy-14/15